Тоқыманың күрделі түрлерімен таныстыру. Негізгі шалуларды тоқу.

Тапсырмалары

1. Біржақты қатпарлар қалай тігіледі?

Жауап:  белгіленген деңгейге дейін сырып тігіп, тігімді мата бүкпесіне қарай бұрады.

2.  Бүкпеге неше см қалдырып тігім түсіреді.

Жауап:  ішкі бүктеме бойымен етектен қатпар тігіміне дейін бүктеме шетінен   2 см қалдырады.

3. кең шалбарды қалай үтіктейміз?

Жауап:  кең шалбарды қыр салмай терістеме жағынан үтіктейді

     Жаңа сабақты өз бетімен меңгерту тапсырмалары

«Білу» (кім?, не?, қашан?, қайда?, не істеді?)

     1.Бірінші шалу қашан ойлап тапқан?

    Жауап:  бірінші шалуды кім және қашан ойлап тапқанын ешкім де білмейді.

2. Таңғажайып шалу қашан пайда болған?

Жауап:    «таңғажайып шалу» біздің дәуірімізден әлдеқайда

бұрын пайда болған.

3.Тоқылған заттар ненің сапасына байланысты?

Жауап:  тоқылған заттың сапасы иірімжіптің дұрыс таңдалуына да байланысты болады.

4.  Тоқуға арналған ирімжіп түрлері қалай  аталады?

( көп нүктенің орнына тиісті сөзді қой)

5.  Қолмен тоқуда  иірімжіптің кең тараған түрін  ата?

Жауап:  мақта иірімжібі

6.  Ілмекбізбен іліп тоқу арқылы нелерді тұтас дайындауға болады?

Жауап:  ілмекбізбен іліп тоқу арқылы киімді тұтас дайындауға , сондай ақ киімнің әрлеу элементтерін немесе әшекейлерді  дайындауға болады.

7. Ілмекбізбен іліп тоқудың негізгі элементтерін ата?

Жауап:

«Түсіну»

( неліктен? себебі?  не үшін?   неге?)

1        .  Бірінші босшалу неліктен өрнектер қатарына жатпайды?

     Жауап:  себебі алғашқы (негізгі) қатар болып саналатындықтан.

2         Бос шалу тізбегі не үшін қажет?

Жауап:  Бос шалу тізбегі бұйымның төменгі  шетін бастау үшін қажет.

3        Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді жаз.

Бірінші шалуды кім және қашан ойлап тапқанын ешкімде білмейді. Бұл «таңғажайып шалу» біздің дәуірімізден әлдеқайда бұрын пайда болған. Египетте мазарлардың бірінен баланың тоқылған аяқкиімін тапқан. Архиологтар оған 4 мың жылдан астам уақыт болғанын анықтаған. Ал келесі бір мазардан тоқылған бір шұлық табылған. Оның үлкен бармағы бөлек тоқылған. Ол кездегі киетін аяқкиімге  солай ыңғайлы болса керек.

Ең қызығы тоқу алғашында ер адамдардың кәсібі болған. Онымен балықшылар, аңшылар айналысқан. Олар торлар мен тұзақтар тоқыған. Тоқу кәсіпшілігінде ер адамдар әйелдер бәсекелестігімен күресті, арнайы келіссөздер жасасты. 1612 жылы праждық шұлық шығарушылар « ақша жазасынан» қорқып, бір әйелді де жұмысқа алмаймыз деп жариялаған. Дегенімен уақыт өте келе, бұл әйелдердің кәсібіне айналды десекте болады.

Қазіргі кезде тоқыма адамның « хоббиына» айналды. Адамның қиялына сыймайтындай құрылымы әртұрлі, алуан түсті иірімжіптер қазіргі кезде өте көп. Оларды дүкендерден сатып алуға болады.  Қазіргі кезде қолмен тоқу қолөнерінің ең бір әдемі түрі: тоқымасыммен, шанышқымен, ілмекбізбен, тунистік ұзын ілмекпен т.б тоқу. Ең қымбат заттар – ол қолмен тоқылған заттар.Олардың тағы бір ерекшелігі бастапқы материал- иірімжіпті ешқандай шығынсыз бірнеше рет қолдануға болады

1.      Ілмек атауы мен кескіндемені сәйкестендір

«Талдау »

(салыстыр, ерекшелігі неде?

т.б және ең бастысын бөліп шығар )

«Жинақтау»

(кесте, сызба,сөзжұмбақ, ребус т. б анықтама бер )

Ребусты шеш:

1.        ,,,,,,              2.  ,,,,                 3.  ,,,,,

4.   ,,,,                     5.  ,,                        6.  ,,,,,                 7.  ,,

                       Шешуі:

«Қолдану»  (қарапайым тапсырмалары)

1. жұмысшы орны жақсы жарықтандырылған болу керек.

2. орындық арқасына сүйеніп, тік отыру қажет

3. тоқу кезінде арқасы бар орындықта басты сәл иіп отырады.

4.ілмекбіздің ұшы қауіпсіз шектелген болу керек.

5. тоқып жатқан жайма бүлінбеу үшін және қолда иірімжіптің қиқымдары қалмас үшін тоқып бастағанда және аяқтағанда қолды жуу қажет.

6.  жұмыс соңында барлық құрал – жабдықтарды жәшікке жинап салу керек.

7. ілмекбізді қорабында алып жүру керек.

.

2.     Бейне  материалдармен  таныстыру.

3.          Шалымдардың   атауын жаз:

а) бос шалу,  ә) екі бос шалу,   б) тізбе   шалмасыз  бағанша

                                                   бір шалмалы бағанша

екі шалмалы бағанша

4        тапсырма

Деңгейлік тапсырмаларды орындап балл жинаңдар

І  деңгей   (5 балл)

« Білу »

(кім?, не?, қашан?, қалай?, не істеді?)

1)       Мақта ирімжібің  құрамына қарай  түрлерін ата?

Жауап:   мақта ирімжібі құрамына қарай – ауыр (қатты) тығыз, созылмайтын болып бөлінеді.

2)       Мақта ирімжібі өңделгеннен кейінгі жіп қалай аталады?

Жауап:     ирис  ирімжібі

3)      Тізбекше шалуы қалай тоқылады?

 Жауап: бірнеше бос шалудан тұратын тізбек (негізгі) қатар болып саналады.

4)       Шалма дегеніміз не?

Жауап:  ілмекбізде ілмек бар кезде жіпті  ілмекбізге орап шалып тартады. Әрбір оралған жіпті шалып тартқаннан кейін – ілмек (петля) пайда болады.

Жіптердің түрлері:

ирис  жіп    мулине      жүннен иірілген      мақта ирімжібі

жіп           иірімжіп

«Қолдану»  (ІІ кезеңдегі қолдану үлгісі бойынша)

5.Шалудың түрлерін тоқып бастау негізгі бос шалу, тізбек

түрлерін  тоқу.

«Түсіну» (неліктен?,неге?)   

     1.   Бірінші қатарды тоқу барысында ілмекбізді неліктен

бостау ұстау қажет?

Жауап:   бірінші тоқу барысында ілмекбіздің ұшы

оңай кіру үшін бостау алу қажет.

4.        Оңтүстіктегілер шляпа, қолшатыр, шәлі және

қолғапты неліктен тоқып киген?

Жауап: Оңтүстіктегілер  өздерін  күн көзінен қорғау

үшін онша көп шығынды қажет етпейтін

шляпа, қолшатыр, шәлі және қолғаптар тоқып

алатын болған

5.       Іліп тоқу неліктен ерлердің кәсібі болған?

Жауап:  Тоқу алғашында ер адамдардың кәсібі болған. Онымен балықшылар, аңшылар, айналысқан.  Олар торлар мен тұзақтар тоқыған.

«Қолдану» (өзгертілген жағдай)

«Жинақтау»

(мазұмынды кесте, сызба, ребус, т. б түрінде)

« Баға беру»

( сен қалай ойлайсың? Сен не істер едің?)

Жауабыңды жазыңыз:

       Сен  қалай ойлайсың

Тоқылған бұйым тарқатып кетпеу үшін жұмысты аяқтаған соң, оның шетін бекіту керек. Жұмыс орындалғаннан соң жіпті кеседі  де, шалуды соза отырып соңғы ілмектерден ілмек бізбен тартып шығарады..