Молекулалардың өлшемі мен массасы. Молекулалар саны. Зат мөлшері. Молярлық масса.

Сабақ  жоспары

Сабақтың тақырыбы: Молекулалардың өлшемі мен массасы. Молекулалар саны. Зат мөлшері. Молярлық масса.

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушыларға молекулалардың өлшемі мен массасы, зат мөлшері, молярлық масса, молекулалар саны туралы түсіндіру.
2. Дамытушылық: МКТ негіздерін оқып – үйренуде оқушылардың логикалық ойлау жүйесін дамыту, жүйелі түрде  ойлауға, ізденуге бағыттау.
3. Тәрбиелік: Өмірдің барлық ағымы физикалық заңдылыққа қатысты екендігін көрсету. Оқушыларды еңбектене, іздене білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас

Сабақтың әдісі: Түсіндірмелі баяндау, сұрақ-жауап.

Сабақтың көрнекілігі:  интерактивті тақта, проектор, слайд

Пәнаралық, пәнішілік байланыс: физика 9 сынып

Сабақ барысы.

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру

1. Жаңа сабақты бекіту
2. Үйге тапсырма беру
3. Қорытындылау, бағалау

І Ұйымдастыру кезеңі.

а) оқушыларды түгендеу

                                             ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:

1. Зат құрылысы туралы қандай түсініктер болды?
2. Табиғаттағы барлық заттардың алуан түрлілігін ежелгі грек философтары қалай түсіндірді?
3. МКТ негізгі қағидалары қалай айтылады?
4. Молекула дегеніміз не?
5. Атом деп нені атайды?

Семантикалық картаны толтыру

Молекула  кинетикалық  теорияның  негіздеріне  үлес қосқан  ғалымдар:

 Жаңа сабақ түсіндіру.

Молекулалардың негізгі сипаттамаларының бірі олардың өлшемі мен массасы болып табылады.

Молекулалар мен атомдардың өлшемдері өте кіші болғандыөтан оларды тек салыстыру жолымен ғана көрсетуге болады.

Молекулалар өлшемін бағалау үшін неміс физигі В Рентген мен ағылшын физигі Д Релей тәжірибе жүргізді.

Молекулалардың өлшемі өте кіші болғандықтан, олардың саны кез келген денеде өте көп болады. Мысалы 1см³ ауада қалыпты атмосфералық қысым мен 0⁰ С температура кезінде 2,7 *10¹⁹ молекулалар болады. Массасы 1г су тамшысындағы молекулалардың жуық саны – 3,7*10²² _.  сонда судың бір молекуласының массасы: .

Макраскопиялық денелердегі молекулалар саны сияқты үлкен сандарды немесе молекула массасы сияқты өте аз сандарды тәжірибеде пайдалану ыңғайсыз. Сондықтан қолайлы болу үшін атомдардың саны мен массаларын көрсеткенде олардың салыстырмалы мәнін пайдадану қабылданған.

Халықаралық келісімге сай барлық молекулалардың массаларын көміртек атомы массасының 1/12 бөлігімен салыстырады.

Заттардың  М_r  салыстырмалы массасы деп берілген заттың молекуласының m₀ массасының көміртек атомының m_{0 C}  массасының 1/12 бөлігіне қатынасын айтады.

Барлық химиялық элементтердің атомдарының салыстырмалы массалары Д.И Менделеевтің периодтық кестесінде көрсетілген.

Егер зат атомдардан есем молекулалардан тұрса онда оның салыстырмалы молекулалық массасы молекуланы түзуші элементтердің салыстырмалы атомдық массаларының қосындысына тең. Мысалы, Н₂ О судың салыстырмалы молекулалық массасы мынаған тең: (1*2+16=18).

Кейбір есептерді шешу үшін берілген денедегі барлық молекулалар мен атомдардың санын білу маңызды. Берілген денедегі барлық атомдар мен молекулалардың салыстырмалы саны зат мөлшері деп ататын физикалық шамамен сипатталады.

Заттың n  мөлшері деп берілген денедегі N молекулалар санының 12г көміртектегі N_A  атомдар санына қатынасын айтады:

n=

N_A – Авагадро тұрақтысы. Оны 1811 жылы итальян физигі әрі химигі А. Авагадро анықтаған соның құрметіне осылай аталған.

N_A = 6,02*10²³ моль ^-1

Зат мөлшерінің бірлігіне 1 моль алынған.

Моль —  12г көміртекте қанша атом болса, сонша бөлшектері бар заттың мөлшері.

Салыстырмалы молекулалық массамен қатар физика мен химияда М молярлық масса ұғымы кеңінен пайдаданылады.

Молярлық масса деп 1 моль мөлшерінде алынған заттардың массасын айтады. Өлшем бірлігі 1 кг/моль.

M=m₀ N_A

Заттардың молярлық массасы мен оның салыстырмалы молекулалық массасы өзара байланысты. Заттардың молярлық массасының граммен өрнектелген сандық мәні осы заттардың салыстырмалы молекулалық массасына тең.

Молекуланың массасын табу үшін m₀ =

Зат мөлшері, зат массасы және молярлық масса арасында мынадай байланыс бар:

m=m₀ N= m₀ n N_A =nM

денедегі молекула санын зат массасы мен молярлық масса арқылы табуға болады:

N=N_A

Жаңа сабақты бекіту

Физикалық диктант

1. ____________________________________ деп берілген заттың молекуласының m₀ массасының көміртек атомының m_{0 C} массасының 1/12 бөлігіне қатынасын айтады.

2. Берілген денедегі N молекулалар санының 12г көміртектегі N_A атомдар санына қатынасын__________________________________ айтады.

3. _____________________________деп 1 моль мөлшерінде алынған заттардың массасын айтады.

4. Авагадро тұрақтысы мынаған тең: ______________________________________________

5. Зат мөлшері, зат массасы және молярлық масса арасындағы байланыс_______________________________________________________________________

6. 1 моль _______________________________________________ өлшем бірлігі.

Үйге тапсырма:  §21  Молекулалардың өлшемі мен массасы. Молекулалар саны. Зат мөлшері. Молярлық масса.  тақырыбы