Көлбеу жазықтық. Механиканың алтын ережесі

«Көпір

тапсырмалары «

1.Күш моменті дегеніміз не?

Жауабы: Түсетін күштің өз күшінің  иініне  көбейтіндісі  күш  моменті деп аталады?

M = F·d.

2.Иінді таразылардың жұмыс істеу принципі  қандай шартқа негізділген.

Жауабы:  Айналатын дененің тепе-теңдік шартына негізделген 

3.   Айналатын  дененің  тепе-теңдік шарты бойынша негізделген теңдік?

Жауабы:                  =   

 Жаңа тақырыпты өз бетіңмен меңгеріп  көр.

(Кім? Не? Қашан? Қайда? Не істеді? )

1.Күштен ұтыс беретін жай механизмнің  бір түріне нені жатқызуға болады?

  Жауабы:  Көлбеу  жазықтық.

2.Энергияның  сақталу заңын пайдаланып, көлбеу жазықтықтың    жәрдемімен  қандай  шаманы  анықтауға болады?

Жауабы: Жасалынған  жұмысты.

3. Денені көлбеу жазықтықтың  бойымен  жылжытқанда  тарту күшінің істейтін жұмысы неге тең?

Жауабы:      A = F · L

“Түсіну”

(Неге? Себебі? Неліктен?)

Дене бір  қалыпты  қозғалатын  болғандықтан, тарту  күшінің  бұл  жұмысы тек  дененің  потенциалдық  энергиясын  өзгертуге  жұмсалады. Себебі:

A= F·L= Е_п2  — Е _п1 = mgh;    яғни F·L = mgh;      P= mg ескерсек  F·L= P·h ;   ;

(Салыстыр Айырмашылығы неде?)

Жай механизімдердің барлық түрлеріне ортақ қағида?

Жауабы:  Механиканың алтын ережесі.

“Жинақтау”

(қорытынды шығар, сызба сөзжұмбақ)

1)               Механиканың алтын ережесі

Күштен   қанша есе ұтсақ, жолдан сонша есе ұтыламыз

2)  Күштің істелген жұмысы?

A= F·L ;          F ₁ L₁   = F₂ L₂      =  ;

“Қолдану”

(қарапайым тапсырмалар беру)

Жауабы:                                                                                           L

h

Көлбеу жазықтық үшін «механиканың алтын ережесі » былай жазылады:    =                   h-биіктік, L-ұзындық  яғни,  биіктік пен ұзындықты өлшей отырып, олардың қатынасы арқылы күштен неше есе ұтыс алуға болатынын табамыз.

“Баға беру”

(Сен қалай ойлайсын? Не істер едің?)

1.Төменде келтірілген жағдайлардың қайсысында жұмыс істелінбейді,себебін түсіндір.Сен қалай ойлайсың?

а) жүкті жұмысшы көлбеу жазықтықта ұстап тұр,

ә) автомобиль  жолмен  қозғалып  келеді

б) ғарыш  кемесі  инерциямен  қозғалып келеді.

в)  жүк  жіпке ілулі тұр.

Менің ойымша:

Жұмыс істелінуі үшін денеге күштің  әсер етуі  және дененің орын ауыстырылуы қажет.  Ендеше  а  және  в  жағдайларда  күш әрекет етеді,  бірақ  дене  орын ауыстырмайды,яғни жұмыс істемейді. Ал  б)  жағдайында  денеге күш әрекет етпейді, бірақ дене орын ауыстырады, жұмыс істемейді.

“Білу” (Кім? Не? Қашан? Не істеді?)

1.  Жұмыс  қандай  шама?   

       А) векторлық          ә) скаляр             с) дұрыс жауабы жок

2.Механиканың алтын ережесін көрсет

       А) Күштен қанша есе ұтсақ, жолдан сонша есе ұтамыз.

Ә) жолдан қанша  есе  ұтсақ, күштен  сонша  есе  ұтыламыз

В) жұрыс  жауабы  жоқ

3.Пайдалы жұмыс неге тең?

А) F·L            ә) P·h                 Б) F·S           В)   P·L

Егер белгілі бір мөлшердегі газдың көлемін ұлғайтсақ  немесе  кішірейтсек,  оның тығыздығы қалай өзгереді?.  Қысымының өзгерісі қандай болады?

Жауабы: Көлем   ұлғайғанда  тығыздық  азаяды, қысым да азаяды, көлем кішірейгенде  тығыздықта,  қысым да  артады.

(Неге? Себебі. Неліктен?)

1. Екі адам өзеннен өтуі керек, біреуі сол жағадан оңға, екіншісі керісінше.Екі жағада да тақтайлар бар, бірақ олардың әрқайсысы  жағалардың арақашықтығынан аздап  кем. Бір жағадан екінші жағаға өте алатын тәсіл ұсыныңдар.

 
Жауабы:  Суретте көрсетілгендей ,оң  жағадағы  адам  тақтайды жағадан аз ғана шығарып, ұзын шетінің үстін басып тұрады, сол жағадағы адам өз тақтайын, тақтайдың  шетіне жеткізіп тастайды. Әр тақтайдың шеті сол жағада қалады. Бірінші сол жағадағы адам өтеді де,  оң  жағадағы тақтайдың шетін басып тұрады, содан кейін оң жағадағы адам өзеннен өтеді.

2.Күнделікті тұрмыста , практикада байқалатын жағдай : көлбеу жазықтықтың   ұзындығы  қысқарған сайын жүкті көтеру үшін көбірек күш жұмсауға тура келеді.Себебі неде?

Жауабы: көлбеу жазықтықтың ұзындығын қысқарта отырып, жолдан ұтамыз.Ал, «механиканың алтын ережесі» бойынша жолдан  қанша  ұтсақ, күштен сонша есе ұтыламыз, яғни көбірек күш жұмсауға тура келеді.

(Салыстыр

Айырмаылығы  неде?)

Ұқсастық пен даралық көлбеу жазықтық  пен иіндікті сиппатайтын шамаларды формуллаларды ортақ заңдылықтады анықтап диаграмманы толтыр.

“Қолдану”

(өзгертілген жағдайдағы тапсырмалар)

1) Күштен 3 есе ұтыс беретін көлбеу жазықтықтың сызбасын салыңыз

Бер:

=3

L-?  =   ;    Егер    =3 болса, =    яғни    L=  3h ;

Жауабы:  Көлбеу  жазықтың  ұзындығы  биіктігінен 3 есе артық болуы керек.

                                                                                 L=  3h

һ

Жинақтау

(қорытынды  шығар, сызба сөзжұмбақ)

 
1. Жерді  төңкермекші  болған  грек   ғалымы  (Архимед)

2.Шетінде  науасы  бар  дөңгелек  тегершік  (блок)

3.Жай механизмдерді көп қолдана отырып,  салынған алып құрылыс  (пирамида)

4………………..  жазықтық   (көлбеу)

5. Жерді төңкеру үшін пайдаланатын жай механизмнің түрі (иіндік)

6.Ұзындықтың өлшем бірлігі (метр)

Массасы 15 кг жүкті 2 м биіктікке көтереді.Тап осындай массасы бар жүкті көлбеу жазықтық бойымен F күшін жұмсай отырып тартады. Екі жағдайдағы жүктің жүріп өткен  жолын салыстырыңдар және  істелген жұмыстарды есептеңдер.    (Үйкеліс күшін ескермеуге  болады).

Бер:                            шешуі:

m= h=2 м                    1. Бірінші жағдайда жүк  h=2 м биікт көтеріледі, яғни жүріп өткен  L=6 м                                                       жолы 2м.

F_үйк=0                   2.Екінші жағдайда жүк көлбеу жазықтықбойымен   L=6 м жол жүреді,                                яғни өтен жолы 6м.

Т\к:  А₁; А₂

=?            3. =  =3 яғни көлбеу жазықтықты пайдаланғанда 3 есе артық жол                                  жүреді

2)А₁=F_а·h ; F_а =m=15 кг·9,8Н\кг=150 Н

А₂=F·L

Механиканың  алтын ережесі бойынша :

=   ;  F= =  = 50н

А₁= 150 Н ·2 м =300Дж

А₂=50 Н ·6 м =300Дж

Жауабы: = 3 ;  А₁  = А₂=300Дж