Қожанасыр мен ашқарақ

Бастауыш сынып ашық сабақтар

Сабақтың тақырыбы: «Қожанасыр мен ашқарақ»

Сабақтың мақсаты:

  1. Оқушыларды халық ауыз әдебиетінің үлгісі, жанры-аңызбен таныстыра отырып , қомағайлық, тойымсыздықтың ұятқа қалдырып, азапқа түсіретінін, қанағатшыл, байсалдылық бақытқа жеткізетінін түсіндіру.
  2. Аңызды дұрыс түсініп, түсінгенін баяндай білуге баулу.
  3. Топтық жұмысқа, шығармашылыққа, адамгершілікке, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: мазмұны бойынша суреттер, төрт түлік малдардың беипердесі, үлестірмелі қағаздар т.б.

Сабақтың түрі: проблемалық сабақ.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, топтық жұмыс.

Сабақтың барысы:    І. Ұйымдастыру кезеңі

Психологиялық дайындық.

—  Ойға толып санамыз,

Бестік баға аламыз.

Баласындай бір үйдің

Тату болсын арамыз.

  • Өте жақсы балалар, бүгінгі сабағымызды бір үйдің баласындай татулықта өткіземіз деген сенімдемін.
  • Олай болса үйге қандай тапсырма берілді, өтіп жатқан бөлім қалай аталады? Осы сұраққа жауап алу мақсатында үш топқа мынандай шығармашылық – топтық тапсырмалар беремін. Сабақ барысында мына «Мен білдім!» күн шұғыласына әр топ мүшелерінің жауаптары үшін әрбір күн шұғыласын толықтыру үшін ұпай ретінде парақтарды  жинау керек. Сабақ соңында күн шұғыласын толық толтырған  топ 1 орын, яғни «5» деген бағаны ұтып алады, толық ұпай  жинамаған  топ  «4» деген бағаны еншілейді.

 

ІІ.Үй  тапсырмасын  пысықтау,қайталау

І топ:

  • «Атадан қалған асыл мұра» бөлімінде халық ауыз әдебиетінің қандай жанрымен таныстыңдар? Халық әдебиетінің қандай үлгілері бар екен, және барлығаның ортақ белгілері қандай, қалай жетті?

 

ІІ топ:

  • Халық ауыз әдебиетінің – ертегілер жанры туралы нені білдіңдер? Қандай ертегілер оқыдыңдар? Қайсысы көп ұнайды?

ІІІ топ:

  • Халық ауыз әдебиетінің бір түрі – төрт түлік туралы жырлар. Бұл бөлімде не үйрендіңіздер? Әр түлікті монолог құру арқылы айтып көріңдер.

( үй жұмысын пысықтау, топтардың жауаптарын тыңдау, қорыту)

  • Жақсы әр топтың осы бөлім туралы ойларын тыңдадық. Енді қыркүйектен бері әдебиеттік оқу пәнінен алған білімдерімізді жалпылама түрде қорытып өтсек. Олай болса, тақтаға назар аударамыз.

 

(сөзжұмбақ шешу арқылы қорыту.)

                                                         ІІІ. Жаңа сабақ 

АБАЙ
ҚАҢБАҚ
ЫБЫРАЙ
 ЗЕРЕКТ
 БИДАЙ
БОТА 
ҚАРЫНБАС

 

  1. Қазақтың ұлы ақыны
  2. «Уф» десе ұшасың,

«Суф» десе қонасың – деген өлең жолдары қай кейіпкерге қатысты айтылған?

  1. Қазақ балаларына арнап алғаш мектеп ашқан ұстаз
  2. Шоқан Уалиханов туралы жазылған әңгіме қалай айтылады?
  3. Жиғанымыз дән,

Айналамыз толған ән – деген кейіпкерді ата

  1. Түйенің төлі
  2. Жұмыртқадай жұқа басын жарып, жан тапсырған ертегі кейіпкері

 

  • Осы сөзжұмбақты шешкенде, тігінен қандай сөз шықты?
  • Дұрыс аңыздар
  • Ал, балалар аңыз деген сөзді кім қалай түсінеді екен?

(оқушылардың ойларын тыңдау)

  • Өте жақсы, олай болса бүгін біздер қазақ әдебиетінің ауызша жеткен халық шығармаларының бір түрі аңызбен танысамыз. Олай болса экранға назар аударамыз

(аңыз туралы электронды оқулықтан көрсету)

Қосымша мәлімет (мұғалім)

  • Аңыз қазақ әдебиетінің фольклорлық проза жанрына жатады. Онда тарихи шындыққа негізделген, хылықтың жадында сақталған, әйтсе де уақыт өте өңделіп, көркемдік сипат алған оқиғалар баяндалады. Заман алға озып, ел жадында тарихи тұлғалар көмескі тартып, елеске айнала бастағанда, халықтың көркемдік қисын тезіне түсіп, өзгеріске ұшырап, аңыз ретінде айтылатын болды. Аңыздар шартты түрде тақырыптық сипатына  қарай тарихи аңыздар және топономикалық болып жіктеледі. Қазақ арасына көп тараған Абылай, Қабанбай, Бөгенбай,Олжабай, Райымбек, Кенесары, Исатай, Құрманғазы, Қорқыт, Абай, Ыбырай, Ахмет, Бекет ата, Қожа  Ахмет Яссауи, Мұқағали т.б. көрнекті тұлғалар туралы аңыздар бірінші топқа жатса, екінші топқа нақтылы қоныстардың тарихын баяндап, қай кезде қалай аталуының сырын ашатын аңыздар тобына жатады. Қазақ аңыздарына алғаш рет назар аударған Ш.Уалиханов пен М.Әуезов болатын.
  • Жақсы балалар, аңыз туралы көптеген мәліметтермен таныстық, енді осы аңызға айналған тағы бір тұлғамен танысу үшін оқулығымыздағы  № 2 –тапсырманы  қараймыз.

(Берілгенін бір оқушыға оқыту)

 

  • Жақсы, балалар , енді барлығымыз экранға назар аударайық.

(экраннан аңызды көрсету)

 

  • Міне, балалар аңызды тыңдадық. Аңыз кім туралы екен?

 

(сұрақ – жауап алмасу арқылы мазмұнын әңгімелету)

(Кейіпкерлерді анықтау, 2-3 оқушыға оқыту, рөлге бөліп оқыту)

 

  • Енді осы аңыз, жалпы мәтін 3 бөлімнен тұрады.
  • бөлім Кіріспе бөлімі.   Қожанасырдың тойда болуы.
  • бөлім Негізгі бөлім.     Қожанасырдың тойдағы қылығы.
  • бөлім Қорытынды бөлімі . Қожанасырдың ашқарақтың әрекетіне

берген жауабы.

  • Яғни, осы бөлім аңыздың негізгі идеясын ашатын соңғы бөлігі екен.
  • Енді аңыздың жалпы құрылымы бойынша  әр топ өзінің реті бойынша әр бөлімді топпен қорғайды. Дайынбыз ба? Олай болса 1 – топты ортаға шақырайық.

(әр топ өздерінің түсінгені бойынша әңгімелеп, қорғайды)

  • Жақсы балалар, әр топ өз түсінгендерін ортаға салды, енді осы үш топтың ойын қорыту үшін № 3 –тапсырмаға қараймыз.

(1 оқушыға талдату)

  • Жақсы әрі қарай № 4 тапсырманы қараймыз.

(  1 оқушыға оқытып түсінік алу)

  • Сабағымызды әрі қарай № 5 тапсырманы қарап жалғастырамыз.

(оқушыға оқыту)

  • Жақсы балалар, бұл тапсырманы әр топқа бергім келіп тұр. Қазір мен
    • топқа «Қонақта», 2-топқа «Қонақ күту», 3-топқа «Қонаққа бару» тақырыптарын бөліп беремін. Яғни сіздер әрі қарай толықтырасыздар, ауызша немесе жазбаша түрінде.

(Әр топтың жауаптарын тыңдау)

  • Өте жақсы балалар, барлығымыз қонаққа барып, көңіл көтергенді жақсы көреміз. Той мерекелерге барғанда не істейміз?
  • Билейміз.
  • Дұрыс балалар, би адамның көңілін көтеріп, денсаулыққа едәуір пайдасын тигізеді. Көп билеп, қимылдаған адам артық салмақ қоспай, әдемі, сымбатты болып өседі екен.
  • Олай болса, қазақ халқының аңызға айналған биін билеп бой сергітіп алсақ деймін.

 

Сергіту сәті: «Қаражорға» биі. (2-3 мин)

 

 

  • Жақсы балалар, олай болса, дәптерлерімізді ашып, бүгінгі күнді жазып, аңыздың түсініктемесін жазып алсақ деймін.

                                                Жаңа сабақты қорыту.

  • Сонымен балалар, бүгінгі аңыз жанры бойынша алғашқы тақырыппен таныстық, соның ішінде бүгін:

Аңыз –

Қожанасыр –

Ашқарақ, қомағай –

Қанағат қылу –

Сөздерімен таныстық.

(әр сөзді оқушы ауызша толықтырады.)

 

 

Бекіту.

Топтық – шығармашылық тапсырмалар.

  • Енді, бүгінгі жаңа сабақты әр топ өз мүмкіндігінше бекітеді.

(әр топқа тапсырмалар беру)

І – топ

Қожанасыр  мен ашқарақтың  әрекеттері  дұрыс па?

Болжау кестесі

 

Сенің ойыңша?Дәлелің қандай?Не болды?
  

 

 

 

ІІ – топ

Аңыздағы кейіпкерлерді сипаттаң, олардың ортақ қасиеті туралы жаз.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                        ІІІ – топ

Өлең жолдарындағы жасырын сөзді аңыз мазмұнының желісі бойынша табу керек.

Тойға барған Қожанасыр,

Көріп қалды ашқарақты.

Қылығына ашуланып,

Құйды шәйды қалтасына.

Ашуланған ашқарақ,

Дүрсе қойды Қожаға.

Жауап берді Қожа сонда,

Қанағат керек адамға.

 

 

Қорытындылау.

— Міне, балалар қазақ халқы үнемі шүкіршілікті, қанағатшылдықты еш уақытта жадынан шығармаған халық. Қазақтың ұлы ақыны Абай адамзатты бес асыл іске талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым, ойлап қой —  деп адамды адамгершілікке, ұқыптылыққа, әдемілікке шақырды емеспе. Олай болса, бар болғанымызға қанағат тұтып, салиқалы азамат пен азаматша болады деген үлкен сенім білдіре отырып, бүгінгі сабаққа қатысып жинаған ұпайларыңызды күн шұғыласына толықтырған болсаңдар әр топ басшысын өз тобын бағалауға ортаға шақырамын.

 

( әр топқа сөз беру, бағалау)

 

Үйге тапсырма: Аңызды әңгімелеу, мазмұны бойынша сурет салу

,