«Компьютерлік вирустардың зияны»

Тақырыбы: «Компьютерлік  вирустардың  зияны»

Жоспары:

І. Кіріспе бөлім

1.1 Компьютерлік  вирустарға  жалпы сипаттама

ІІ. Негізгі бөлім

2.1 Компъютерге вирустың ену мүмкіндіктері

2.2 Компъютерлік вирустардан сақтану жолдары

2.4 Компъютерлік вирустардың жіктелуі

2.5 Антивирустық программалар

ІІІ. Қорытынды.

ІҮ. Пайдаланған әдебиеттер

І. Кіріспе  бөлімі

Қазіргі кезде мемлекетіміз бәсекеге 50 елдің қатарына кіруді көздеп отыр. Ол үшін жастар және әр бір қазақ азаматы жаңа ақпараттық-комуникациялық технологияны жетік меңгеруіміз қажет.Мен зерттеу барысында компьютерлік  вирустардың  мүмкіндіктерін зертедім. Мен бұл тақырыпты алған себебім қазақ жастары жаңа технологияны пайдалана білу керек емес па? Сол сепбеті  висрустарды  компьютерлерден  сақтану жолдарын  әрбір қазақ азаматы дұрыс пайдалану үшін ай сайын курстар өткізіп тұру керек. Біздің тәуелсіз ел болғанымызға 15-16 жылдай уақыт . Әрине бұл аз. Жаңа ақпараттық технологиялар дамып жетісе қойған жоқ. Мен бұл жағдайға қарамастан жаңа ақпарттық-коммуникациялық технлогияларды дамытамын. Мен алдағы уақытта компьютерлік   антивирустардың  жаңа түрін шығарғым келеді.  Бүгінгі таңда еліміздің орта және жоғары оқу орындарында сабақ үрдісіне жаңа ақпараттық технологияны пайдалану міндетке айналып отыр. Қазіргі біздің өмір сүріп жатқан кезіміздің  ақпараттандыру заманы деп айтуға болатының екенің бірі біледі. Компьютерсіз осы кезде бірде-бір жұмыс орындалмайтын сияқты. Біздер технологияның өсуімен жетістіктеріне  ат салысып күресудеміз. Әрбір ел болсын, өзінің ақпараттандырырылған  жақтарынан мақтан мақтан ұстап, әлемге жар салуда.

Бұлардың барлығы  дерлік үлкен жетістіктер. Бірақ, біз адам балалары  өзіміздің денсаулығымызды естен шығарған сияқтымыз.  Ия, мемлекеттің ақпараттандырылғаны барлығымызға жақсы.

Қазіргі  заман талабына сай  ақпараттық технологияны,  болашақта  еңбекке  деген, өмірге, білімді жалғастыруға  пайдалану.

1.1  Компьютерлік  вирустарға  жалпы сипаттама

ХХІ ғасырдың бас кезіндегі адамзаттың даму процесі информациялық қоғамның қалыптасуымен ерекшеленеді, оның негізгі бағыты ақпарат және оны өңдеу ұғымымен анықталады.

Ақпарат мемлекеттің даму деңгейін анықтайтын стратегиялық ресурсқа, яғни, қорға айналып ақпараттық технологияны қалыптастыру, яғни, мәлімет өңдеумен оны тасымалдау ісін атқару өркениетті дамудың қажетті шарты болып табылды.

Сондықтан біздің елімізде де осы мәселелерге көптеп көңіл бөлуінде, оның бір айғағы ретінде Қазақстан Республикасының «Ақпараттандыру туралы» заңының шыққанын айта кету жеткілікті шығар. Сондықтан да біздер компъютерлермен жұмысты жасағанда, кез келген қарсы жасалып жатқан кедергілерге (вирустар) қарамай, ешқандай қадергісіз еліміздің дамуына үлес қосуымыз керек. Соңғы кездегі жеке пайдаланылатын компъютерлердің өндірісте, бизнесте кеңінен қолданыла бастауы жалпы көпшілікке кәсіби информациялық технологияларды пайдалана, соның ішінде вирустармен күресе білудің аса қажеттігін көрсетті.

Компьютерлік вирус — арнайы жазылған шағын көлемді (кішігірім) программа. Ол өздігінен басқа программалар соңына немесе алдына қосымша жазылады да, оларды «бүлдіруге» кіріседі, сондай-ақ компьютерде тағы басқа келеңсіз әрекеттерді істеуі мүмкін. Ішінен осындай вирус табылған программа «ауру жұққан» немесе «бүлінген» деп аталады. Мұндай программаны іске қосқанда алдымен вирус жұмысқа кірісіп, оның негізгі функциясы орындалмайды немесе қате орындалады. Вирус іске қосылған программаларға да кері әсер етіп, оларға да «жұғады» және басқа да зиянды іс-әрекеттер жасай бастайды (мысалы, файлдарды немесе дискідегі файлдардың орналасу кестесін бүлдіреді, жедел жадтағы бос орынды жайлап алады және т. с. с.).

Өзінің жабысқанын жасыру мақсатында вирустың басқа программаларды бүлдіруі және оларға зиян ету әрекеттері көбінесе сырт көзге біліне бермейді. Оның кері әсері белгілі бір шарттарды орындағанда ғана іске асады. Вирус өзіне қажетті бүлдіру әрекеттерін орындаған соң, жұмысты басқаруды негізгі программаға береді, ал ол программа алғашында әдеттегідей жұмыс істей береді. Сөйтіп ол программа бұрынғы қалпынша жұмысын жалғастырып, сырт көзге «вирус жұққандығы» бастапқы кезде байқалмай қалады.

Вирустың көптеген түрлері ЭЕМ жадыда ВОВ — ты қайта жүктегенше тұрақты сақталып, оқтын-оқтын өзінің зиянды әсерін тигізіп отырады.

Вирустың зиянды іс-әрекеттері алғашқы кезде жұмыс істеп отырған адамға байқалмайды, өйткені ол өте тез орындалып әсері онша білінбеуі мүмкін, сондықтан көбінесе адамдардың компъютерде әдеттегіден өзгеше жағдайлардың болып жатқанын сезуі өте қиынға соғады.

Компьютерде «вирус жұққан» программалар саны көбеймей тұрғанда, онда вирустың бар екені сырт көзге ешбір байқалмайды. Бірақ біраз уақыт өткен соң, компьютерде әдеттегіден тыс, келеңсіз құбылыстар басталғаны білінеді, олар, мысалы, мынадай іс-әрекеттер істеуі мүмкін:

—  кейбір программалар жұмыс істемей қалады немесе дұрыс жұмыс істемейді;

—  экранға әдеттегіден тыс бөтен мәліметтер, символдар, т. б. шығады;

—  компьютердің жұмыс істеу жылдамдығы баяулайды;

—  көптеген файлдардың бүлінгені байқалады және т. с. с.

Вирус жұққан  блакноттың  суреті

2.1  Компьютерлік   вирустардың   ену  мүмкіндіктері

Компьютерлік  вирустар  «таза»  компьютерге   вирус жұққан иілгіш дискеттер  арқылы  таратылады.

Егер  компьютер  жергілікті  желіге  қосылған болса,  онда  вирустың  таралуына   бұрынғыдан  да  кең  жол  ашылады.

Айта  кететін жайт,  вирустардың  кейбір түрлері  компьютерге  келісімен зиянды  ісіне  кірісіп кетеді,   ал  олардың  кейбірі  файлдар құрамына  еңсе  де іске  кіріспей,   біраз уақыт  тым —  тырыс  жасырынып  жатады,  бұл  уақытты  «инкубациялық  мезгіл»  деп  атайды. Бұл  мезгіл  аралығында   олар  екпінді  күйде файлдар арасына  таратылып,  зақым келтіруіді  белгілі  бір уақыт  мөлшері  өткен соң  немесе  ол өзін-өзі  белгіленген  мөлшерде  көбейтіп болған соң ғана  бастайды.

2.2  Компьютерлік   вирустардан  сақтану  жолдары

Вирустардан  сақтану үшін мынандай  шаралар қолдануға  болады:

• Информация қорғаудың жалпы шаралары – дискіні  физикалық зақымданудан сақтау,  дұрыс жұмыс  істейтін  программаларды  қолдануға және  жұмыс істеп отырған адам қателіктер жібермеуін  тырысу;
• Профилактикалық шараларды  пайдалану  яғни вирусты  жұқтыру мүмкіндігін  азайту тәсілдерін  қарастыру;
• Вирустан сақтайтын арнайы программаларды пайдалану;

Жалпы информация  қорғау  тәсілдері  тек вирустан сақтануға  ғана емес  басқа   жағдайда  да пайдалы болатынын есте  сақтаған  жөн. Ондай тәсілдің негізі екі түрі  белгілі.

1. Информацияның көшірмесін алып тастау – файлдары және дискінің жүйелік мәліметтерін көшіріп сақтау.
2. Керекті информацияңызды  басқалардың жиі  пайдалануына  тосқауыл қою – ол информацияны  рұқсатсыз  көшіріп  алуды,  яғни  программамен дұрыс жұмыс  істемейтіндерден  және  қателігі  бар программалардан  қашық  жүруді  және  мәліметтерді  өзгертуді, вирустар  енгізуді  болдырмауды  қамтамассыз   етеді.

• Компьютерлік вирустардың  жіктелуі.

Қазіргі  кезде  10 000  шамасында  компъютерлік вирустар белгілі.

Оларды әдетте әсер етуіне, логикасына байланысты және көлеміне қарай топтарға жіктейді.

Компъютерлік вирустардың қысқаша жіктелуі.

Логикасына және әсер етуіне қарай оларды шартты түрде мыналарға жіктеуге болады:

• «Ұстауыш- вирустар» — программалық жабдықтар кешеніндегі қателіктер мен дәлсіздіктер пайдаланады. Көлемді программаларды түзету кезінде белсенділік көрсетіп программаға жабысады. Әртүрлі зияндық әрекеттері бар вирус.
• «Логикалық бомбалар» — қарапайым прогаммаларға кіріп алып білінбей тұрады. Тек белгілі бір шарттар орындалғанды ғана әсер ете бастайды. Сол шарт орындалар мезетке дейін неғұрлым көп программаларға «жұғуға» тырысады.
• «Құрттар» — жүйелік прогламмалаушылардың информациялық есептеу желілерінің бос тұрған ресурстарын анықтау прогламмаларына  кіріп алып сол бос құрылғыларды тектен тек жұмыс істеуге мәжбүр етеді. Мысалы, оларды шексіз циклге енгізіп, құрдан құр жүргізіп қояды немесе қажетсіз мәліметтерді баспаға шығартады және т.с.с
• «Троян аттары» — қарапайым қолданбалы прогламмаларға еніп алып, соларға рұқсат етілмеген әркеттерді орындатады. Жасалу құрылмалы мен көбею жолы оңай болғандықтан, көбінесе компъютер желілерін жайлап алады.

Мақсаттарына   қарай  вирустар  мынандай  4  бөлікке  бөлінеді:

2.5 Антивирустық   программалар

Жалпы информацияда сақтаудың ортақ тәсілдерінің қажеттілігіне қарамастан, қазіргі кезде тіптен олардың өзі жеткіліксіз болып отыр. Вирустан сақтану үшін арнайы программалар қажет және оларды тұрақты түрде қолдана бастау керек. Мұндай программаларды  бірнеше түрлерге бөлуге болады: детекторлар, докторлар, ревизорлар, доктор – ревизорлар, филътр программалар және вакциналар.

Вирустар әсерін жоятын антивирустық программаларды үш негізі топқа бөлуге болады

• Файл мәліметтерінің бақылауға арналған олардың қосындыларын есте сақтауға негізделген программалар;
• Программаға немесе операциялық жүйеге вирус жұққан сәтте оларды анықтайтын резиденттік программалар.
• Вирустар жұқтырылғаннан кейін олардың бар екенін анықтайтын программалар.

Файлдардағы мәліметтердің белгілі бір сиппаттамаларын есте сақтайтын антивирустық программалардың негізі жұмысы – сол файлдардың жана сипаттамаларын бұрын белгіленіп жазылып қойылған мәндерден салыстырады. Егер файл ішіне вирус енсе, онда олар бір – біріне сай келмепйді де, программа ол туралы экранға ескертпе хабар шығады. Осы тәсілмен бұрын белгісіз жаңада шыққан вирус түрін де анықтауға болады. Бірақ бұрын белгіленіп жазылып қойылған сипаттамаларды вирустан сақтау қажет. Ал кейде сол сипаттамалардың өзгеруі вирустың әсерінен емес,  тексергенніне  кейін өзіңіздің өзгеруізден де болуы ықтимал. Оның үсітіне, сіз тексеру сипаттамаларын жазу кезінде компъютерде вирус жоқ екенін сенімді күйде болуыңыз қажет, әйтпесе бұл тәсіл  дұрыс нәтиже бере алмайды.

2008 жылы ең көп  тараған  вирустар /Интернеттен  алынған  мәлімет/

• Детектор – программалар тек бұрыннан белгілі вирус  түрлерін  ғана қорғай алады,  жаңа  вирусқа  олар  дәрменсіз болып келеді.
• Доктор — програмалар немесе  «фагтар»  вирус  жұққан  программалар мен дискілерді  «вирус  жұққан   программалар мен  дискілерді   «вирус»  әсерін  алып  тастау,   яғни  «жұлып алу»  арқылы  емдеп  оларды  бастапқы  қалпына  келтіреді.
• Ревизор – программалар да алдымен  программалар мен дискіні жүйелік аймағы туралы мәліметтерді есіне сақтап, содан соң оны кейінгісіне салыстыра отырып сәйкесіздікті анықтаса,  оны дереу прграмма иесіне хабарлайды.
• Доктор – ревизорлар – доктор – программа мен ревизорлар арасынан шыққан гибрид. Бұлар тек файлдағы өзгерістерді анықтап қана қоймай, оларды автоматты түрде «емдеп» бастапқы қалыпты жағдайды түзейді.
• Филътр программалар – компъютердің оперативтік жадында тұрақты орналасады да, вирустардың зиянды әрекетінде әкелетін операцияны ұстап алып, бұл туралы жұмыс істеп отырған адамға дер кезінде хабарлап отырады. Одан әрі шешім қабылдау әркімнің өзіне байланысты болады.
• Вакцина – программалар компъютердегі программалар жұмысына әсер етпей, оларды вирус «жұққан» сияқты етіп модификациялайды да, вирус әсерінен сақтайды, бірақ бұл программаларды пайдалану онша тиімді емес.

Ең көп тараған антивирус – Д.Лозинскийдің Aidtest программасы. Ол әрбір жаңадан шыққан қолдану жолдарын анықтап, үнемі өзгертіліп отырады. Бұл программаны пайдаланып компъютерді вирустардан сақтау үшін жиі – жиі дискілерді мынандай командамен тексеріп отыру керек.

Бұдан басқа И.Даниловтың қуатты полифаг – антивирустар тобына жататын Doctor Web программасы да жиі қолданылып жүр, оның бұрынғы нұсқаларын іске қосу үшін web c: /f  қатарын пайдалану қажет немесе соңғы шыққан нұсқаларын drweb командалық қатары арқылы программалық ортаға кіріп, меню жүйесі бар терезеде қандай дискілерді, қалай тексеретінімізді енгізіп, оның бар мүмкіндігін /F1 пернесі-көмекші мәлімет ала отырып/ толық қолдана аламыз.

Вирустардың жаңа түрлері күнбе – күн пайда болып жатыр, сондықтан антивирустық программалардың да тексеру – емдеу қабілеттері жоғары соңғы шыққандарын қолданған дұрыс болатыны түсінікті.

Компъютерге   вирус   енгенін   сезсеңіз, мына ережелерді

мұқият   орындаған   абзал:

1. Алдымен аспай-саспай, ойланып іске кіріскен жөн екенін ұмытпаңыз.
2. Дегенмен, бір әрекет бірден орындалуы керек – вирустың зиянды әрекеттерін әрі жалғастырмас үшін компъютерді бірден өшіру қажет.
3. Егер компъютерге «жұққан» вирус түрін емдей алатын детектор- программаларыңыз болса, дискілерді тексеру мақсатында соларды дереу іске қосыңыз.
4. Біртіңдеп вирус жұғуы мүмкін болған барлық дискілерді тексеріп шығу қажет.
5. Егер дискідегі барлық файлдарыңыздың архивтік көшірмелері болса, онда дискіні қайта форматтап, мәліметтеріңізді бұрынғы қалпына келтіруге тырысыңыз.

Енді компьютерге вирус жұқтыру мүмкіндігін азайтатын және жұққан жағдайда оның зиянкесті әрекеттерін барынша азайтатын шараларды қарастырайық, оларды бірнеше топтарға жіктеуге болады:

1. Информацияны әркімнің жиі пайдалануын шектеу және оның көшірмесін сақтау.
2. Сырттан келген мәліметтерді мұқият тексеруден өткізу.
3. Вирустан «емдеу аспаптарын» дайындап қою.

Қ О Р Ы Т Ы Н Д Ы

ХХІ ғасырдың басы адамзаттың индустриялық  эрадан информациялық ерекщшеленеді. Осыған байланысты информацияны ала білу, оны өңдеу және күнделекті істе пайдалану  өркениетті  дамудың қажетті шарты болып табылады.

Бұдан 15 жылдай бұрын орта мектептерге «Информатика  және есептеу  техникасының негіздері» пәні енгізілген болатын.  Аталған пән  оқушыларды информациялық қоғамдағы  өмір талаптарына сай  дайындауда  үлкен роль  атқарып келді және  атқара береді.  Алайда, жаңа информациялардың өте шапшаң даму қарқынды біздің бұл пәнге деген көзқарасымызды түбегейлі өзгертті.

Соңғы  бір екі жыл ішінде  пайда болған жаңа  программалық өнімдер жалпы көпшілікке кәсіби информациялық технологияларды  пайдалана  білудің аса қажеттігін көрсетті. Біздің қоғамымызда болып жатқан өзгерістер орта  білім беру саласының дамуына  да өзгерістер енгізуге  себепші болды.

Президентіміздің білім саласын ақпараттандыруға  байланысты  Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес Қазақстан Республикасының үкіметі мектептерді  техникамен қайта жабдықтауға, жаңа информациялық технологияларды  енгізуге  көп көңіл бөлуде.

Қорыта  айтқанда қазіріг кезде мемлекетіміз бәсекеге 50 елдің қатарына кіруді көздеп отыр. Ол үшін жастар және әр бір қазақ азаматы жаңа ақпараттық-комуникациялық технологияны жетік меңгеруіміз қажет.

Ұ С Ы Н Ы С

1. Жаңа ақпараттық технологияны одан әрі дамыту. Тек технологияны шығарып қоймай оны пайдалана барысында вирустардан қорғау жолдарын білу керек.
2. Бүгінгі таңда мемлекетіміз бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіруді көздеп отырған жоқпа?. Ол үшін жастар және әр бір қазақ азаматы жаңа ақпараттық-коммуникациялық технологияны жетік  меңгеруіміз қажет. Сол себепті компьютерлік  вирустарды пайдалану  әрбір оқушы   дұрыс пайдалану үшін ай сайын курстар өткізіп тұру керек. Тіпті ай сайын емес апталап сайын өткізу керек.
3. Тағыда айтар кететін жайт мектептерге толықтай ақпараттық технологиялар қамтамасыз етілу керек. Президенттің жолдауында 100 мектеп салыну керек делінген. Сол мектептер салынып жатыр . Технологиялар қойылып жатыр. Бір айтар кететін жайт бұрын салынған мектептерде жаңа ақпараттық технологиялар тіпті жоқ десе де болады. Осы мәселені бір жақты болу қажет.
4. Тағы бір мәселе интернетте болып тұр. Яғни менің тағы бір мәселем Қазақстан сайттарында болып тұр. Қазақстан сайттаыр көбінесе қазақ тілінде емес. Қазіргі кезенде қазақ сайттары 90 %-ға жуық. Соның 30 %-ы  қазақ тілінде, 60 %-ы орыс тілінде келген неге қазақ сайттары қазақ тілінде емес. Осы мәселені бір жақты болу қажет.

Пайдаланылған   әдебиеттер

1. Информатика 30 сабақ
2. Информатика негіздері — журнал
3. Интернет – «coogle.kz»