Тұрлаулы мүшелер.

Қазақ тілі 3 сынып

Тұрлаулы мүшелер.

Сабақтың тақырыбы:Тұрлаулы мүшелер.172-175 жаттығу

Сабақтың мақсаты:

1.бастауыш пен баяндауыш сөйлемнің тұрлаулы мүшелері екенін ұғындыру;

2. Оқушылардың сауатты жазу дағдыларын жетілдіру, сөздік қорын байыту, байланыстырып сөйлеу дағдысын дамыту;
3. Өзара ынтымақтастыққа, сыйластыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, талдау, түсіндіру.

Сабақтың көрнекілігі: ереже жазылған плакат, суреттер, үлестірмелі

қималар, сигналды белгілер, Венн көрсетуі.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі

Оқу құралдарын, оқушыларды түгендеу.

Психологиялық дайындық:

Мұғалім:

• Әрбір адам?
• Әрбір сабақ?
• Әрбір ісің?
• Әрбір сөзің?

Оқушылар:

Туысым, досым, жұрағат.

Үйрену, ұғу, ұлағат.

Тірлік, тірек, адамдық.

Шындық, бірлік, адалдық.

• Олай болса, балалар, бүгінгі сабағымызды бастаймыз, әрбір ісімізге мұқият болайық.

2. Үй тапсырмасын тексеру.

170-жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқу. Бастауыштан кейін сызықша қойып, өлеңді көшіріп жаз. Баяндауыштарды тап оларға сұрақ қой.

Отан – туған үйіміз,

Отан – туған жеріміз.

Отан – ортақ үйіміз.

Көңілді әнмен мен күйіміз.

(Ермек Өтетілеуов)

Оқушыларды 3 топқа бөліп, өлеңнің әр тармағын талдату.

не?                     не?

І топ. Отан – туған үйіміз.

1) Отан не? үйіміз (баяндауыш)

2) Не үйіміз? Отан (бастауыш)

3) Бастауыш та, баяндауыш та зат есімнен жасалып тұр. Сондықтан Отан деген сөзден кейін сызықша қойылады.

ІІ топ. Қалған сөйлемдерді дәл осылай талдайды.

Сергіту сәті: «Сенің Отаның» (Б. Ысқақов)

Көп аузынан түспейтін,

Отан деген немене?

Оның тұлға, түс кейпін,

Достым, білгің келе ме?

Отан – сенің ата-анаң,

Отан – досың, бауырың,

Отан — өлкең, астанаң,

Отан – аудан, ауылың.

Отан – тарих, Отан  тіл,

Жасаған елің, өз халқың,

Отан — өлең, Отан – жыр,

Көтерген көкке ел даңқын.

3. Тест (сигналды белгілер арқылы)

• Қазір ауызша тест аламын. Мен сұрақтарды оқимын. Жауабын алдарыңда жатқан сигналды белгілер арқылы көрсетесіңдер. Егер А жауабын дұрыс деп тапсаңдар қызыл белгіні, Ә жауабын дұрыс деп тапсаңдар сары белгіні көтересіңдер. Дайын болсаңдар тесті бастаймын.

1. Зат есім

А) заттың сынын білдіретін сөздер.

Ә) Заттың атын білдіретін сөздер.

2. А – дыбысы

А) Жуан дауысты дыбыс.

Ә) Жіңішке дауысты дыбыс.

3. Т- дыбысы

А) үнді дауыссыз дыбыс.

Ә) қатаң дауыссыз дыбыс.

4. Түбірге 1-ші қай қосымша жалғанады?

А) жұрнақ

Ә) жалғау

5. Адамның көңіл-күйін, сезімін білдіретін сөйлем.

А) сұраулы сөйлем.

Ә) лепті сөйлем.

4. Білім білік, дағдының өзектілігі.

3 топқа сурет бойынша бастауыш та, баяндауыш та зат есімнен болатын сөйлем құрату.

І-топ

Арман — суретші.

ІІ-топ

Алма — жеміс

ІІІ-топ

Әсем — тігінші.

Арман кім? суретші (баяндауыш)

Кім суретші? Арман (бастауыш)

• Бастауыш та, баяндауыш та қандай сөз тобынан жасалып тұр? (Зат есімнен)
• Осыдан қандай қорытынды шығаруға болады? (Ережені айтады)
• Енді балалар, мына суреттер бойынша бастауыш та, баяндауыш та зат есімнен болатын емес, басқа да сөз таптары болатын сөйлем құраңдар.

І топ.

Марат ауланы тазалады.

ІІ топ.

Айнұр кітап оқыды.

ІІІ топ.

Қаз қаңқылдады.

Марат не істеді? Тазалады (баяндауыш етістіктен)

Кім тазалады? Марат (бастауыш зат есімнен)

Қалған сөйлемдерді дәл осылай талдайды.

• Бастауыш дегеніміз не? (ережені айтады)
• Баяндауыш дегеніміз не? (ережені айтады)

Ендеше балалар, бастауыш пен баяндауышты сөйлемнің тұрлаулы мүшелері дейміз.  (ережені хормен айту)

Сабақ кезеңінің мазмұны. Дәптерлеріне күн ретін, тақырыбын жаздырту.

5. Оқулықпен жұмыс.

172-жаттығу. Мәтінді тиісті тыныс белгісін қойып көшіріп жазу, тұрлаулы мүшелердің астын сызу.

Балалар Ақлима әжейге көмекке келді. Қыздар үй тазалады. Ұлдар отын жарды. Ақлима әжей балаларға риза болды.

• Бұл жаттығуда сөйлемнің қандай мүшелерін таптық? (бастауыш пен баяндауыш)
• Бастауыш пен баяндауыш сөйлемнің қандай мүшелері? (тұрлаулы мүшелері)
• Тұрлаулы мүшелер деп қандай сөйлем мүшелерін айтамыз? (бастауыш пен баяндауышты)

173-жаттығу. (Ауызша)

3 топқа үлестірмелі қималар  таратамын.

І топ. Сөйлемді оқы. Мектепте асхана бар.

Қарамен жазылған сөздерге сұрақ қой. Олар сөйлемнің қандай мүшесі?

ІІ топ. Сөйлемді оқы. Аспазшы тамақты дәмді пісіреді.

Қарамен жазылған сөздерге сұрақ қой. Олар сөйлемнің қандай мүшесі?

ІІІ топ. Сөйлемді оқы. Балалар үзілісте асханаға келді.

Қарамен жазылған сөздерге сұрақ қой. Олар сөйлемнің қандай мүшесі?

Сергіту сәті:

Орнымыздан тұрамыз,

Белге қолды қоямыз.

Бұрыламыз оңға бір,

Бұрыламыз солға бір.

Бір, екі, үш,

Бір, екі, үш,

Жоғары қолды созамыз,

Тып-тыныш қана отырамыз.

174-жаттығу. Өздік жұмыс.

Көп нүктенің орнына бастауыштардан қойып, сөйлемдерді көшіріп жаз.

Жолаушылар аттанды. Сиыр сауылды. Жанар сабақ оқыды. Жер тегістеді. Тапсырма орындалды.

• Жолаушылар не істеді? (аттанды – баяндауыш етістіктен жасалып тұр)

Кімдер аттанды? (жолаушылар – бастауыш зат есімнен жасалып тұр)

• Сиыр қайтті? (ауылды – баяндауыш етістіктен жасалып тұр)

Не сауылды? (сиыр – бастауыш зат есімнен жасалып тұр)

• Жанар не істеді? (оқыды – баяндауыш етістіктен жасалып тұр)

     Кім оқыды? (Жанар – бастауыш зат есімнен жасалып тұр)

Өздік жұмысы орындалып болғаннан кейін, оқушылар ауызша сөйлем мүшелеріне талдап, қорытынды жасайды.

Қорытынды: Венн көрсетуімен қорытындылау.

БАСТАУЫШ                                                            БАЯНДАУЫШ

Үйге:

175-жаттығу Сөйлемдерді көшіріп жазып, баяндауыштардың астын сызу. Оларға сұрақ қою. Қай сөз таптарынан жасалғанын, сызықшаның қойылу себебін түсіндіру.

Бағалау: Сабаққа қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалаймын.