Баяндауыш
8
Сабақтың тақырыбы: Баяндауыш
Сабақтың мақсаты: баяндауышты сөйлемде ажырата білулерін меңгерту.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақты игерту.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,тіл дамыту, анализ-синтез т.б
Сабақтың көрнекілігі: плакат,кеспе , қосымша материалдар.
Пәнаралық байланыс: әдебиет, орыс тілі
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу, түгелдеу, оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ә) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
Жигсо 2.
- Тақырыпты оқу.
- Топтастыру
- Қорғау
- Сұрақтар қою 5 сұрақ
- Баяндау, түсіндіру.
Баяндауыш – сөйлемдегі тұрлаулы мүшенің бірі. Баяндауыш сөйлемдегі бастауыштың іс-әрекетін,қимылын,жай-күйін, оқиғаның қай шақта болғанын білдіреді. Баяндауыш сөйлемді аяқтап,ойды тиянақтайды.Кейде сөйлемде бастауыш айтылмаса да,баяндауыш бар жерде бастауыш жоғалмайды.
Баяндауыш құрылысына қарай былайша жіктеледі:
| Құрылысына қарай | Сұрақтары: Не істеген? Не қылған? Қайтті? Не болмақ? Немене? Қалай? Кімдікі? Ненікі? |
| Дара | Заман өзгерген,білім күшейген. Қазына – халықтікі. |
| Күрделі | Абай күрсініп қояды. Олжабек шалқасынан түсе жаздады. |
| Үйірлі | Қиыны бұл дүниенің – қолы тарлық. Есті адамдарда бар қасиет – уайым жеу. |
Баяндауыш болатын сөздер көбінесе жіктік жалғауларында,кейде атау тұлғада,тәуелдік,септік тұлғада тұрады.
Баяндауыш болатын сөз таптары мыналар:
| Баяндауыш болатын сөз таптары | Сөйлемдер |
| Етістіктер | Мен өте қуандым Сен қайда жүрсің? |
| Сын есімдер | Бәріміз бір кісінің баласындай татумыз. Ел тоқ. |
| Зат есімдер | Сендер бақытты адамсыңдар. Ат – көлік, қамшы – қару. |
| Сан есімдер | Ер кезегі – үш. Үш жердегі үш – тоғыз. |
| Есімдіктер | Медеуі – мен. Өтегені — өзі. |
| Көмекші етістік пен еліктеуіш сөз | От жылт еті. Мылтық тарс етті. |
Бекіту, Топтастыру стратегиясы: Баяндауышты топтастыру.
Жаттығумен жұмыс: 38-жаттығу. Мына сөздерді баяндауыш етіп сөйлемдерді аяқтаңдар.
….-ынтымақ. ….-сәлем берді ….-төрт
….-байлық ….-бөлінбейді. …..-жетім.
….-оқу. …..-білерсің ….-жаман
39-Жаттығу.
Автор орындығы: Оқушылар баяндауыш бойынша сұрақ қояды.
Бағалау: Үй тапсырмасын орындап келгеніне және жаңа сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын.
Үйге тапсырма: Әдебиеттен баяндауышы бар 5 сөйлем жазу.