Орыс мектебінде қазақ тілінен ҰБТ сынағына дайындау жолдары

Сабақтарда да түрлі тестерді қолданамыз. Яғни тест дайындау, оған дайындалу және тапсыру мәселелерінде біраз тәжірибе жинақтап қалдық. Жалпы тест атаулының мәнісіне тереңірек үңіліп, оның қасиет-ерекшеліктерін парықтап, пайымдауға уақыттың өзі мүмкіндік бергендей. Ал қай тірлікті де оқтын-оқтын саралап, санадан өткізіп, зерделеп-топшылап отыру тірлікке айқындылық пен жаңа серпін береді. Мектеп оқулықтарының жиі-жиі өзгеріп отыруы көңілге қаяу ұя­латады және бар қайшылық­тың төркіні де осында жатыр.

ҰБТ-ның мақсаты — мектеп оқушыларының ішінен жоғары оқу орындарына (ЖОО)  ең білімді жастарды барынша объективті түрде іріктеп алу.   Орыс мектебіндегі қазақ тілі пәнінің бағасы жалпы ұпай санына қосылғанменен ЖОО түсу барысында есептелмейтіні белгілі, міне, осындай өздері шаршап негізгі пәндерден дұрыс ұпай жинап ала алмай жүрген оқушыға қазақ тілінен  дұрыс ұпай жина деп шарт қоюдың өзі ауыр екен.  Сондай сәттерде мен мынадай шешім қабылдап, осы бастама арқылы жұмыстандым: Оқушы мен мұғалім арасындағы келіспеушілікті шешу жолдары.
1. Баламен қақтығысқа түскен кезде істі өршітпей тәрбие жұмысын жалғастыра бердім,
2. Оқушымен кеңес жүргізуге уақыт таптым.
3. Қиындықтан шығудың тиімді жолдарын ойластырдым.
4. Баланың арына тимей, оның жағдайын түсінуге тырыстым.
5. Оқушымен әңгіме жүргізу кезінде оның намысын қорлауға, кемітуге, дауысымды көтеруге жол бермеуге тырыстым.
6. Оқушыны түсінетінімді сездіруге тырыстым.
7. Жазалау үшін білім бағасын төмендетпедім.
8. Оқушымен болған оқиғаны құпия сақтадым. Оқушының сыртынан сөз айтсам сенімнен айырылып, оны өзімнен алыстатып алатынымды білдім.
9. Балаға жүрек жылуын аямадым. Үнемі есімімен атаймын. Оқу жылының басында оқушыларды ҰБТ сынағына дайындау үшін пән бойынша кешенді жоспар құрылады. Өзге пән мұғалімдерімен бірлесе отырып, қосымша сабақтар кестесі құрылады. Әр болжау ҰБТ сынақтарынан соң анықтама жазылады. Бұл анықтамада үлгерім көрсеткіші, білім сапасы және орташа ұпайлар жазылып, оқушылардың пән бойынша жинаған ұпайлары сараланады.Бастапқы білім сапасы мен аралық білім сапасын анықтау жолдары сараланады, сонымен қатар қорытынды білім сапасын тексеру жұмысы да оздырылады. Кейде сыныптарымызға қазақ тілін меңгермеген, бастауыш сыныпта оқымаған немесе сабақ деп есептелмеген мектептерден оқушылар келеді, міне, сол кезде өте қиын. Олар Ресейден қоныс аударып келеді де, тіл білмейді. Олар болжау ҰБТ сынақтарында нұсқадағы сұрақтарды кейде дұрыс түсінбей, «нұқу» әдісін пайдаланып жатады, осындай кейбір нашар оқитын балалардың кесірінен білім сапасы  нашарлап, үлгерім көрсеткіші төмен түсіп кетіп жатады.

Осы ауылда, осы ортада өсіп білім алып келе жатқан жоғары сынып оқушысы мен кеше ғана көшіп келген оралман баланың тілді меңгеру қабілеті екі түрлі.  Осындай жаңадан көшіп келген немесе мектеп ауыстырған баламен жұмыстану үшін төмендегідей жеке жұмыс жоспарын құрдық.

1.Өз бетімен және мұғалім көмегімен тест сауалдарына жауап беру.

2. Оқулықпен жеке жұмыстана білу.

3. Өткен тақырыптарды қайталай білуге уақыт қалдыру.

4. Үй тапсырмасын жіті, толық орындай алу мүмкіндігіне ие болуын қамтамасыз ету.

5. Сабақтан тыс уақытта қиын, күрделі сұрақтардың шешімін бірге таба білуге дағдыландыру.

Қазақ тілі мен әдебиеті әдістемелігі бірлестігінің  әдістемелік тақырыбы: «Оқушылардың танымдық қабілетін интерактивтік оқыту жүйесімен жетілдіріп, жаңа әдіс – тәсілдермен оқыту» Пән бойынша ОЖІБ сынағына дайындау жолында  жүргізілетін іс – шаралар.

2013 – 2014 оқу жылы.

Пән бойынша ҰБТ сынағына дайындау жолында жүргізілетін іс – шаралар  2013 – 2014 оқу жылы.

Сіздердің көңілдеріңізге қазақ тілі пәнінен нашар оқитын оқушылармен жүргізілер жұмыс түрлерін ұсынғым келеді.   Білім сапасын жетілдіру жолында бастапқы, аралық және қорытынды тест сынақтары оздырылып, ҰБТ сынағына дайындық жұмысы жүргізілді. ҰБТ сынағына пән бойынша дайындық қызу жүргізіліп, білім сапасы 100%, орташа ұпай 22,% құрады.

Жүргізілер жұмыс түрлері.

ҰБТ сынағына дайындық.  (тәжірибеден)
11 – сынып оқушыларын ҰБТ сынағына дайындау барысында кешенді іс – шаралар жүзеге асады.

1) Әр ҰБТ сынағының қорытындысы шығарылады;
2) Жазу мәдениетіне көңіл аударылады;
3) Өзін – өзі тексеру жұмысы жүзеге асады;
4) Әр жылдарға арналған сынақ кітапшаларымен жұмыс жасайды және кітапша соңындағы жауаптар арқылы тексереді;
5) Өз қатесін өзі тауып, қорытындылайды, осындай сұрақтарға қосымша жауап береді;
6) Күрделі, қиын сұрақтарды мұғалім көмегімен шешіп түсінеді.
Әр тест сынағынан соң жіберілген қателермен жұмыс жасалып топтық және жеке жұмыстар жүргізіледі.
Соңғы 3 жылда пән бойынша оқу жылының  қорытындысы.

Соңғы 3 жылда пән бойынша ҰБТ сынағынын қорытындысы.

Қазақ тілі және әдебиеті пәндері бойынша білім сапасы жыл соңында үнемі 100%  құрайды. Қазақ тілі пәнінен ҰБТ сынағын жоғарғы деңгейде көрсетіп жүр.   Жыл барысында пән бірлестігіне АББ әдістемелік кабинеті әдіскері қарамағынан бірнеше рет әдістемелік көмек көрсетілді. ҰБТ сынағына 16 оқушы қатысып, өздерінің пән бойынша білімдерін көрсетті. Орташа ұпай 21,9%, Білім көрсеткіші 100%. Осы оқу жылында пән бойынша интернет олимпиадаға қатыстық.

ҰБТ сынағына дайындау барысы тек қана тест сауалдарын жауап беру деген сөз емес, жыл басында қаралған, талданған, бекітілген тақырыптық – күнтізбелік жоспарымызға сәйкес жұмысымызды жүргіземіз, мәтін оқып, аударып, талдап, сұрақтарға жауап беріп, жаттығулар орындаймыз. Оқулықта берілген мәтінді оқу, талдау, аудару жұмыстары арқылы оқушының ойлау, сөйлеу қабілеті артады.

Төрт түрлі талдау жолын терең түсінген оқушы 25 сұрақтан 25 жауап алары сөзсіз.
Мысалы: Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін олимпиадалық қозғалыстарды олан әрі өркендету үшін Ұлттық олимпиадалық комитет құрылды (Қазақ тілі оқулығы 162б)  Осы сөйлемге төрт түрлі талдау жасап көрейік

1 – талдау синтаксистік талдау.

2 – талдау морфологиялық талдау.

3 – талдау лексикалық талдау.

4 – фонетикалық талдау.

Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін олимпиадалық қозғалыстарды олан әрі өркендету үшін Ұлттық олимпиадалық комитет құрылды

Өркендету – жаңарту, жалғастыру, дамыту т.б. Ал, осы жерде қосымша сұрақтар қоюға болады. Мысалы, тест сауалдарында спорт туралы қандай сұрақтар кездесті?

Жақсылық Үшкемпіров, Серік Қонақбаев, Бекзат Саттарханов сияқты спорт саңлақтары туралы білгендерін ортаға салуға болады.

Міне, осылай мәтінде берілген әр сөйлемді талдау және аудару арқылы оқушының қазақ тілі пәнінен білім сапасын көтеруге болады. Талдау барысында көбінесе лексика саласына көп көңіл бөлінеді. Себебі, тест сауалдарында синоним, антоним және омоним болатын сөздерге сұрақтар жиі кездеседі.

Қазақ тілінде тоғыз сөз табы болса, сол тоғыз сөз табын есте сақтау үшін морфологиялық талдау жүргіземіз.

Еліміз – з.е, тәу ж көпше түрі 1 – ж.

тәуелсіздік  — з е.

Алғаннан – ет, есімше, жс.

кейін  — септеулік шылау.

Олимпиадалық – з е . сын есім тудырып тұрған жұрнақ

Қозғалыстарды – з е. К ж. Тс ж

Одан – есімдік, шығыс септігі

Әрі – шылау

өркендету үшін –

Ұлттық – сын есім,

олимпиадалық комитет –

құрылды – етістік, етіс,
Мектеп бағдарламасында кездесетін барлық тақырыптарды қамтуға тырысамыз.

Сонда байқайтыным:
—  мектеп бітіруші түлек тіл білімі жөнінде білімі ауқымды ма?
—  қазақ тілінің негізгі түпкі мәселелерін түсіндіме?
—  мәтінді өз бетімен оқып аудара алама немесе мәтін мазмұнын аша алама?
—  тіл байлығы, сөйлеу және  сауатты жазу мәдениеті арттыма?
Үй тапсырмасының күнделікті мұқият орындалуы міндетті.
Сабақ үстінде жаттығулар орындалып, талданып, қорытындылау үйге тапсырылады. Әр оқушыға кейде жеке кейде жалпы үй тапсырмасы жүктеліп келесі сабақта тексеріледі.

Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің білім сапасының көрсеткіші

Шагиева Н Т

18 – 22. 09

7 – 8 сыныптар.

Утепбергенова А.К.

Пернебекова А.С.

Жакаева А.Е.

Сынып жетекшілері.

Шагиева Н.Т.

Утепбергенова А.К.

Пернебекова А.С.