Сөзжасам
Шығыс Қазақстан облысы Семей қаласы
ММ «№19 жалпы орта білім беретін мектеп»
Қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімі Етекбаева Баян Уаткановна
Сабақтың тақырыбы: Сөзжасам
Сабақтың мақсаттары:
Білімділік: Сөзжасам туралы мағлұмат беру, сөзжасамның жасалу жолдарынан алған білімдерін пысықтау, мысалдар арқылы дәлелдей білуге үйрету
Дамытушылық: Алған білімдерін кеңейтіп, жаңа дағдысын қалыптастыру,өз бетінше сөзжасаманың жасалу жолдарын ажырата білуге дағыдыландыру.
Тәрбиелік: Оқушыларды тілдік- эстетикалық сезімге тәрбиелеу.
Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгеру, игерілген білімді пысықтау.
Сабақтың түрі: Түрлендірілген аралас сабақ
Әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап,түсіндіру, сын-тұрғысынан ойлау технологиясының элементтері (семантикалық карта,Инсерт кестесі)
Пәнаралық байланыс: информатика
Көрнекіліктер: слайд, сызбалар
Сабақтың барысы:
- Ұйымдастыру кезеңі: сынып кезекшісімен жұмыс, өтілетін сабақ тақырыбы, мақсат- міндеттерімен таныстыру.
- Үй тапсырмасын пысықтау.
- Слайд №1 «Ой шақыру стратегиясына» ілінген шеңбер
Қималар бойынша сұрақтарға жауап береді. Шеңбердегі сұрақтар:
- Екпін дегеніміз не?
- Екпін нешеге бөлінеді?
- Сөз екпіні дегеніміз не?
- Ой екпіні дегеніміз не?
- Тіркес екпіні дегеніміз не?
- Тіл туралы үш мақал
ІІІ. Жаңа сабақ : Бүгін сабақта біз сөзжасам және оның жасалу жолдарымен танысамыз.
| Лексикалық жолмен жасалған туынды сөздер
| Жұрнақ арқылы жасалған туынды сөздер
| Екі сөзді біріктіру арқылы жасалған туынды сөздер | Екі сөздің қосарлануы арқылы жасалған туынды сөздер | Екі сөзді тіркестіру арқылы жасалған туынды сөздер |
| Тұтқа : 1) Есіктің тұтқасы; 2)Өмірдің тұтқасы Құлақ: 1)Адамның құлағы; 2) Қазанның құлағы Қара: 1)қара шаш – заттың түсін білдіріп тұр; 2) тақтаға қара- қимыл-әрекетті білдіріп тұр
| Түбір+ сөз тудырушы жұрнақтар
мек Жүр ме ген іс | Мысалы: Көктөбе (Көк+ төбе)
Екібастұз (Екі+бас+тұз)
Қызылорда (Қызыл+орда)
Итмұрын (Ит+мұрын)
Көлбақа (Көл+бақа) | Мысалы: Ауыл-аймақ,
кәрі-жас,
сөйлей-сөйлей,
ақ-қара,
азды-көпті,
үгіт-насихат,
оқу- әдістемелік | Маңғыстау облысы
Он жеті
Мың тоғыз жүз жиырма бес
Сөз таптары Қара-торы, мал шаруашылығы |
ІҮ. Оқулықпен жұмыс:
355-жаттығу.Мына сөздердің қайсысы түбір,қайсысы жаңа мағынаға ие болған туынды сөз екенін айтыңдар.
Жер,жер серігі, бұлт, кемпірқосақ, күн, күн сәулесі,аспан, көкжиек,жұмыс,жұмысшы,жұрт, ағайын-жұрт,жер-көк,тау-тас.
Ү. Жаңа сабақты меңгеру. слайд№3
Семантикалық карта №1
| Мысалдар | Жұрнақ арқылы жасалған туынды сөз | Екі сөзді біріктіру арқылы жасалған туынды сөз | Екі сөздің қосарлануы арқылы жасалған туынды сөз | Екі сөзді тіркестіру арқылы жасалған туынды сөз | Лексикалық жолмен жасалған туынды сөз |
| Бүркітші | +
| ||||
| Бүгін | + | ||||
| Арам шөп, арам тамақ | + | ||||
| Үлкен үй | + | ||||
| Білім | + | ||||
| Баспасөз | + | ||||
| Жүзбе-жүз | + | ||||
| Жер серігі | + |
Семантикалық карта №2
| Мысалдар | Жұрнақ арқылы жасалған туынды сөз | Екі сөзді біріктіру арқылы жасалған туынды сөз | Екі сөздңі қосарлануы арқылы жасалған туынды сөз | Екі сөзді тіркестіру арқылы жасалған туынды сөз | Лексикалық жолмен жасалған туынды сөз |
| Түсім | + | ||||
| Еңбеккүн | + | ||||
| Қарама-қарсы | + | ||||
| Суық су, суық хабар | + | ||||
| Ұшқыш | + | ||||
| Күн сәулесі | + | ||||
| Қолбасшы | + | ||||
| Көзбе-көз | + |
ҮІ Бекіту: Суретпен жұмыс. Слайд №4
- Суретші, биші, күйші (жұрнақ арқылы)
- Атжарыс (екі сөзді біріктіру арқылы)
- Ыдыс-аяқ (Қосарлану арқылы)
- Күн сәулесі (тіркесу арқылы)
- 1) Жаз мезгілінің суреті
2) Жазу жазып отырған баланың суреті (лексикалық жолмен жасалған)
ҮІІ Бекіту: Қорытынды: слайд №5
Сабағымызда қолданатын келесі әдіс ИНСЕРТ, яғни түртіп алу стратегиясы арқылы бүгінгі сабақта не білдік және бұл сабаққа дейін не білгенмін деген сұрақтарға жауап бере отырып сабағымызды қорытындылаймыз.
| Инсерт кестесі
| ||
| Білетінім | Мен үшін жаңалық | Мені таң қалдырады «?» |
ҮІІІ. Үй тапсырмасы: слайд №6
- Өткен тақырып бойынша сөзжұмбақ құрастырып келу
- 359-шы жаттығу