«Мектеп жасына дейнгі балалардың танымдық әрекеттерін дамыту»

Тәуелсіз Қазақстанның Білім заңына орай жаңа ұлттық білім үлгісі бойынша мектепке дейінгі баланың жеке басын тәрбиелеуде педоагогикалық дамудың бұрыннан қалыптасқан әлеуметтік бағыттарын түбегейлі өзгеруге тура келеді. Бұл жастағы балалардың бойында адамға тән қасиеттердің жаұсы,өнегелі үлгілерін ойдағыдай қалыптастыру арқылы мектепке дайындау,мектепке дейінгімекемелердің негізгі міндеті. Баланың тұнғыш рет мектеп табалдырығын аттап,білім алуға ден қоюы-оның өміріндегі дамуының негізгі кезеңі. Осы кезеңнен бастап баланың мінезі және жеке ерекшеліктері қалыптаса бастайлды.

Балалардың мектепке дайындығына сапасына келетін болсақ,мектепке дейінгі жаста адам өміріне қажетті психикалық және дене тәрбиесінің сапалары қалыптасады.

Осы шақта қоршаған ортаны қабылдау,өзіне деген қарым-қатынастары,атап айтқанда,3-7 жас аралығында эмоциялық,танымдық,ерік сезімдері нығаяды.

Баланы мектепке дейінгі оқытудың негізгі бөлімдеріне: балалардың дене бітімі дамуының,психикалық дамуының деңгейі және құрдастарымен,қоршаған ортамен қарым-қатынасы жатады.

Баланы мектепке дайындықты балабақша мен мектептегі әдіс-тәсілдері ұштастыру арқылы жүзеге асыруға болады,бірақ оларға қойылатын міндеттілік,реттілік,ойын-әдістерін пайдалану,өз кезегімен бір-бірден жауап беру сияқты талаптар бірдей болуға тиісті.

Арнаулы дайындық-мектепке баратын балалар санауды,әріптерді танып,біліп қана қоймай,қоршаған орта туралы да толық түсініктері болуы керек. Сонымен бірге таным процестерін (ес,зейін,ой-қиял,қабылдау)де дамытып отыру қажет.

Мектепке барғанда мұғалім таным процестеріне көңіл бөліп,әр баланың жеке ерекешеліктеріне мән беруге тиіс. Егер баланың есі жақсы дамыған болса,ол тез қабылдап есіне сақтайды. Бала есте сақтау процесінен басқа да салыстырып,жалпылап талдау жасауға тиісті. Сонда ғана істеген іске толық қортынды бере алады. Осы жастағы балалардың көрген нәрслерін мағыналы түрде қабылдауға,білуге құмарлықтары артады.

Мектепалды кезеңнің соңында баланың мінезі ерікті болады. Үлкендермен қарым-қатынасында балалар олардың берген білімдерін бар зейінмен қабылдайды. Балада еріктің дамуы төмен болса,берген тапсырманы түсінбей,өз еркімен жасай алмайды. Сондықтан да мектепке баратын балалардың үлкендермен,құрдастарымен жақсы қарым-қатынаста болуының зор маңызы бар.

Өзін-өзі нәтижесін әр-түрлі жолмен зерттеуге болады.(сырттай бақылау,сұрақ қою,белгілі бір жағдайға келтірілгенде).

Ақыл-ой қабілеттерін тексеруді арнаулы тыныш бөлмеде өткізу крек. Оған лайықты бөлме болуға тиісті. Тесттерді әр баламен жеке өткізу керек,ата-аналарды зерттеу жұмысына қатыстыруға болады. Тестер өткізу үшін мынадай талаптар сақталуы керек. Шарты :

а)тестерді және құралдарды алдын-ала дайындау. Әр тестерді өткізу үшін өткізу әдісін жатқа білу қажет;

ә) тапсырманы жан-жақты құрастыру қажет,яғни бір тапсырмада бірнеше мақсат шешіледі.

Мысалы: 1) графикалық диктант-қолдың бұлшық еттерінің дамуын тексереді.2) Зейін тұрақтылығын тексеру ; 3) Кеңістікті бағдарлау; 4) Естің дамуы; 5) Тестерді ойын ретінде өткізу.

Зерттеу жұмысындағы әңгімеге ата-аналардың қатысуына болмайтынын алдын-ала ескертіп қою қажет. Осы жастағы балалардың жылдың соңына дейін абстрактылы логикалық ойлауы жақсы дами береді. Бірақ тәжірибе түрінде,бала затты көрмей тұрса,берген сұраққа толық жауап бере алмайды. Бала ойлаудың барлық операциялардың жақсы қабылдауға тиісті.

Тестерді бітіргеннен кейін нәтижесін шығарып,әр ата-анаға өз баласының бағасы айтылады. Мектепке барғанда мұғалім таным процестеріне көңіл бөліп, әр баланың жеке ерекшелігіне мән беруге тиіс. Егер баланың есі жақсы дамыған болса,ол тез қабылдап есінде сақтайды. Осы жастағы балалардың көрген нәрселерін мағыналы түрде қабылдай білуге құмарлығы артады.

Демек,баланы мектепке дайындау ісінде тек қана бірігіп жұмыс жүргізгенде ғана көздеген нәтижеге жетуге болады.