«Химия пәнін тиімді әдістер арқылы оқыту»

Баяндама

«Химия пәнін  тиімді әдістер арқылы оқыту»

Оқушылардың алатын негізгі білімдерінің   сапасы оқыту дәрежесіне тәуелді.Себебі, көптеген жаңа ақпараттар ағымы, жаңалықтар бала санасына әсер етпеуі мүмкін емес.Осындай қоғамға лайықты жеке тұлғаны қалыптастыру үшін сапалы білім мен саналы тәрбие қажет.Біздің Отанымыз- Қазақстан өркениетті дамыған ел қатарына қосылу үшін ұрпақ біліміне басты назар аудару, оқушы белсенділігін арттыру үшін жаңа инновациялық технологияны қолдауымыз қажет.

Соның ішінде пәнге тиімді әдісті таңдаған жөн.Осы орайда ІХ сыныпта «Азот қышқылы, нитраттар» тақырыбын оқушыларға игерту  мақсатында сын тұрғысынан ойлау әдісі арқылы өткізген аралас сабағымды ұсынып отырмын.

Сабақтың мақсаты азот қышқылдарының алынуы, зертханалық, өнеркәсіптік, физикалық қасиеті, химиялық қасиеті, тұздары, қолданылуы  туралы жаңа білім беру: оқушыға жаңа тақырыпқа сай материалды ойлауға мүмкіндік жасай отырып, ой-өрісін дамыту, пәнге қызығуын арттыру.

Сабақты ұйымдастыру кезеңінен соң үйге берілген тапсырмаға шолу жасадым.

1.Азоттың қандай оксидтерін білесіздер? ( N⁺¹₂O ,  N⁺²O_{2   ,} N⁺³₂O_{3  ,}  N⁺⁴O_{2 ,}    N⁺⁵₂O₅,)

2.Азот(ІІ) оксидінің физикалық қасиеті қандай?   (түссіз, иіссіз, оңай тотығатын газ)

3.Азот(ІV) оксиді зертханада қалай алынады? Реакция теңдеуін жазып көрсетіңіз. (Cu+4HNO_{3 конц)} = Cu(NO₃)₂+2NO_{2   +}H₂O)

4.Азот (ІV) оксидінің құрылымдық формуласы қандай? ( О=N=О)

5.Азот(ІV) оксиді сілтімен  әрекеттескенде не түзеді? Реакция теңдеуін жазып көрсетіңіз ( 2NO+2NaOH       NaNO₃+NaNO₂+H₂O)

Жаңа сабақты түсіндіруге арналған технологиялық карта.

Азот қышқылының құрылымдық формуласын жазып көрсетеміз.

Индикаторларды (метилоранж, лакмусты) қызартатыны, күн сәулесі әсерінен оңай ыдырайтыны айтылып, рекация теңдеуі жазылады.Сабақ барысында реакция теңдеулерін оқушылардың өздері теңіестіреді.

4HNO₃= 4NO₂₊O₂+2H₂O

Азот қышқылы суда жақсы ериді,нәтижесінде диссоциацияланады.

HNO_{3 =}  Н⁺+NO3^—

Алынуы

Зертханада: 2Na NO₃ +H₂SO_{4 конц} =Na₂SO₄+2HNO₃

Өндірісте:

NH₃+5O=4NO +6H₂O

2NO+O₂=2NO₂

4NO₂+O₂+2H2O=4HNO₃+Q

Химиялық қасиеттері:

2HNO₃+CaO=Ca(NO₃)₂+H₂O

2HNO₃+Cu(OH)₂= Cu(NO₃)₂+2H₂O

2HNO₃+CaCO₃= Ca(NO3)2+H₂O+CO₂

Cu+ HNO_{3 конц}= Cu(NO₃)₂+2NO₂+2H₂O

HNO_3сұйық+3Cu= Cu(NO₃)₂+2NO+4H₂O

4Zn+10HNO_{3 сұйық} =4Zn(NO₃)₂=NH₄NO₃+3H₂O

Концентрлі азот қышқылы темір,хром,алюминиймен әрекеттескенде олардың беті оксидтік қабыршақпен қапталады.Ол пассивтену деп аталады.Асыл металдар  алтын мен платина азот қышқылымен әрекеттеспейді. HNO₃:HCI=1:3 болса,  «Патша  сұйықтығы» деп аталады.Au = HNO₃ + HCI=AuCI3+NO+2H2O концентрірлі азот қышқылы бейметалдармен де әрекеттеседі

(Р,С,S)

Қолданылуы:

НNO3 бояулар

дәрілер

қопарғыш заттар

тыңайтқыштар

Азот қышқылының тұздары нитраттар деп аталады:

NANO3           ceлитралар

CA(NO3)2

Нитраттар қатты,кристалды,суда қатты еритін тұздар.

Химиялық қасиеттері:

1)2KNO3=2KNO2+O2

2)HgNO2=Hg+2NO2+O2

Тұздары тыңайтқыштар ретінде қолданылатындығы айтылады.

Жаңа сабақты оқушылар қалай меңгергенін білу мақсатында,

«ББҮ»кестесін қолдандым. Кестені мынадай түрде  толдырады.

а) жеке;       ә) екеуара;        б) топпен.

Кестені  толтыру  барысында  оқу  мақсаты  жүзеге  асады. Әуелі  «Білемін» бағанасы, одан  кейін «Білгім  келеді», «Үйренгім  келеді»  бағана  толтырылады.

Оқушылардың  білім  деңгейінің  қаншалықты  сәйкес  келетінін  тексеру  үшін  «Азот  қышқылы, нитраттар» мәтіні  беріледі.Оқушылар  мәтінді  оқып, қарындашпен  шартты  белгілерді  дәптердің  шетіне  қояды.

V – білемін

+ — мен  үшін  жаңалық

—  — келіспеймін

? – осы  туралы  білгім  келеді.

Сергіту  сәтінде  ортаға  кубик  лақтырылады. Кубиктің  әр  қырында  нөмір  бар: 1,2,3,4,5,6.

Әр  оқушыға  қай  нөмір түссе,  сол  нөмірлі  есепті  шығарады.
Сабақты  қорытындылау  үшін  «Блумның  жүйесі» бойынша  бір-біріне  сұрақтар  қояды. Содан  кейін  мұғалім  сабаққа  белсене  қатысқан  оқушыларды  бағалайды.

Жаңа  педагогикалық  технологияларды  пайдаланып  химия  пәнін  түрлендіріп  оқыту  оқушының  пәнге  деген  қызығуы  мен  қабілетін  арттырады. Окушыларды күрделі бейорганикалық қосылыстардың бір-біріне айналу заңдылықтарымен таныстыру,заттардың химиялық қассиеттерін сипаттайтын реакцияларды жасап,оның теңдеулерін жаза білуге баулу,генетикалық қатарды құра білуге үйрету мақсатымен,8-сыныпта төмендегідей сабақ өткіздім.

1.Күрделі заттардың негізгі кластарының химиялық қасиеттерін 4 оқушы тақтаға жазып,түсіндіреді.

1-оқушы.Оксидтердің химиялық қассиеттері:

1. 1. CaO + HOH=Ca(OH)2
2. CaO+SO₃=CaSo₄ + H₂O
3. CaO + H₂So₄ = CaSO₄ + H₂O
4. H₂O +SO₃ = H₂SO₄
5. 2NaOH + SO₃= Na₂SO₄

2- оқушы. Негіздердің химиялық қасиеттері:

1. Cu(OH)₂ + 2HCl= CuCl₂ + 2H₂O
2. Cu(OH)₂=CuO+ H₂O
3. Ca(OH)₂ +CO₂ = CaCO₃ + H₂O
4. 2 NaOH + CuSO₄ = Na₂So₄ +Cu(OH)₂

3- оқушы. Қышқылдардың химиялық қасиеттері:

1.Zn + 2HCl = ZnCl₂+H₂

2. FeO + 2HCl= FeCl₂ + H₂O
3. Ca(OH)₂+2HNO₃ = Cl (NO₃)₂ +2H₂O
4. 2HCl +Na₂SO₃ = 2NaCl+H₂SO₃

Жаңа сабақты өткен сабақпен байланыстыру үшін, оқушыларға сұрақтар қойылады:

1. Оксид, қышқыл, негіз, тұз дегеніміз не?
2. Күрделі заттар қалай жіктеледі?
3. Бейтараптану реакциясы дегеніміз не?
4.  Индикатордың қандай түрлерін білесіз?
5.  Сілті, қышқыл ерітінділері индикаторды қандай түске бояйды?
6. Қышқыл қалдығының валенттілігі қалай анықталады?
7. Екідайлы негіздер қандай қасиет көрсетеді?
8. Химиялық реакциялардың қандай типтері бар?
9. Су қандай металдармен  әрекеттеседі,не түзеді?
10. Суда ерімейтін негіздерді қыздырганда  не түзіледі?

Деңгейлік тапсырмалар әрбір оқушыга таратылады.Әрбір жауап 5  ұпаймен бағаланады.Оны оқушылар өзара тексеру арқылы бағалайды.

1-тапсырма.Мына заттардың формулаларын жазыңыз:тұз қышқылы,күкірт қышқылы,азот қышқылы,фосфор қышқылы,көміртек қышқылы.

2-тапсырма.Мына заттарды тиісті бағанға орналастырыңыз.

3-тапсырма.Мына реакцияларды аяқтап теңестіріңіз:

Na₂SO₄+HOH=                  Fe+O₂=               Fe(OH)₃=

H₂SO₄+NaOH=                  Al+FeCl₂=