Бактериялар. Бактериялардың жалпы сипаттамасы

Тақырыбы: Бактериялар. Бактериялардың жалпы сипаттамасы

Зертханалық жұмыс №30

Тақырыбы:« Пішен таяқшасы бактериясының сыртқы көрінісін  қарау.

Сабақтың мақсаттары:

1. Білімділік:оқушыларға жаңа сабақты мазмұндау; оларды жер бетіндегі ең алғашқы тіршілік иелері бактериялармен таныстыру; Бактериялардың құрылыс, қоректену, көбею, таралу ерекшеліктерімен, олардың өсімдіктерден айырмашылығын түсіндіру.
2. Дамытушылық:оқушылардың өздігімен танып – іздену іс-әрекетінің әдістерін белгілі бір дәрежеде белсендірілуіне талаптандыру; алған білімдерін іс жүзінде көрсетуге үйрету; білімге құштарлығының дүниетанымдылық көзқарастарын қалыптастыру.
3. Тәрбиелік:санитарлық – гигиеналық білім беру; салауатты өмір салтының ұстанымдарын қалыптастыру.

Негізгі ұғымдар мен терминдер: бактериялар – ең алғашқы тіршілік иелері, прокариоттар, жасуша қабықшасы, жасуша қабықшасының жартылай өткізгіштігі, капсула, тұқымқуалаушылық ақпарат, ДНҚ, ядро, талшықтар, кірпікшелер, аэробты, анаэробты бактериялар, автотрофты, гетеротрофты бактериялар, цианобактериялар (көк-жасыл балдырлар).

Көрнекілігі: «Тірі табиғат патшалығы», «Прокариоттар», « Бактериялардың пішіндері», « Өсімдік жасушасының құрылысы», кестелері. 7 сыныпқа арналған электрондық оқулық.

Сабақтың типі:аралас сабақ.

Сабақтың түрі:жаңа тақырыпты меңгеру.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

Сәлемдесу. Оқушылардың құрал – жабдықтарын, сабаққа дайындығы мен қатысуын тексеріп, сабақтың мақсатымен таныстыру.

II.Білімін тексеру.

Сұрақ – жауап.

1.Ағзалық тіршілік әлемі неше топқа бөлінеді?

2.Вирустар қай топқа жатады? Вирус дегеніміз не?

3.Ядро дегеніміз не? Оның атқаратын қызметі қандай?

4. Бактериофагтар туралы кесте бойынша айтып беру.
5. Вирустарды кім ашты?
6. Вирустар тудыратын ауруларды сипатта.

III.Жаңа сабақ жоспары.

Әдісі:әңгімелеу, пікіралысу, кестелер, электрондық оқулық арқылы көрсетіп, түсіндіру.

Мұғалім:

— Бактериялар – Жер бетінде тіршілік ететін өте көне ағзалар.

Алғашқы бактериялар 13 миллиард жыл бұрын пайда болған.

— Сендер білесіңдер бактериялар, көк — жасыл балдырлар бытыранықтар дүниесіне жатады. Олар – прокариоттар.

— Бұл нені білдіреді? (оқушылар жауап береді) Бактерияларда ядро болмайды, олар ядросыздар, немесе ядроға дейінгі ағзалар.

3.Бактериялардың құрылысын кестеден көрсету арқылы түсіндіру:

2)Бактериялардың ашылу тарихы.

4) – Микробиология ғылымы нені зерттейді?(оқушылар жауап береді) – көзге көрінбейтін, ұсақ тірі ағзалардың құрылысын, қасиеттерін, пайдасы мен зиянын зерттейді.

5) – Бактериялардың пішіндерін, көбеюін, тіршілігін электрондық оқулықтың “Бактериялар’’ тақырыбынан көрсетіп, тыңдату.

6) Бактериялар

аэробты анаэробты

7) Қоректенуі.

— Сонымен, тірі табиғатта бытыранықтар дүниесінің дүние тармағы – бактериялар деп аталады. Ядросыз ағзалар – прокариоттар.

1. Білімін бекіту. Білімін бекіту үшін зертханалық жұмысты орындау.

зертханалық жұмысты №30

Пішен таяқшасы бактериясының сыртқы көрінісін  қарау.

Мақсаты: микроскоп  арқылы пішен таяқшасын қарау; оның пішініне назар аудару. Өз бетінше тәжірибе жасай білуге дағдылану.

Құрал – жабдықтар мен материалдар:микроскоп, колба, мақта,заттық және жабын шыны,сапты ине, шыны, шөп,стакандар.

Жұмыс барысы: 1.Тәжірибе жүргізгенге дейінгі іс-әрекеттер.

Аздаған шөпті суы бар колбаға сал, мақтамен тығындап жап және 30 минут бойы кайнат,осы кезде пшен таяқшаларынан басқа,барлықбактериялар өледі.                                                                               Сүзілген тұнбаны ал және ерітіндіні бірнеше күнге бөлме температурасындағы жылылықта қалдыр.Жақын арада пішен таяқшаларының көбейетіндігі соншалықты, ерітіндіні қабықтар (пленка) басып кетеді.                                                                                                                                                         Заттың шыныға бір тамшы су тамыз.Инемен пішен таяқшалары жабылған қабықшадан (пленкадан) сынама ал.Сынаманы сумен араластыр, жабын шынымен жап және микроскоп арқылы қара.Осы тәжірибенің қорытындысының суретін салып және оны сипатта.

2.Пішен таяқшасының мысалында бактериялардың пішіндері мен құрылысы бойынша жалпы қорытынды жаса.    __________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ескерту:

Мұғалім алдын ала зертханалық жұмысқа арналған материалды дайындап қоюға тиіс.

Дайындау барысы:

1. Пішен таяқшасын алу үшін, біраз пішен қалдықтарын суы бар колбаға немесе шыны ыдысқа салып, ауызын мақтамен тығындап, 30 минут қайнату керек. Алынған қайнатындыны сүзіп алып, жылы жерге қояды. 3-4 күннен кейін сұйықтықтың бетінде кілегей қабаты түзіледі. Ол –пішен таяқшалары.
2. Тұздалған қияр суының бетінде, жылқы қиынан жасалған тұнбада сапрофитті бактерияларды көруге болады. Жылқы қиын бір литрлік шыны ыдысқа салып, су құйып жылы жерге (+25-26) қояды. Бірнеше күннен кейін неше түрлі бактериялар түзіледі. Бациллалар, спириллалар, коккілер.
3. Шіріген бұршақ тұнбасын дайындаймыз. Одан қозғалатын бактерияларды көруге болады. Шыны ыдысқа біраз бұршақты 2-3 қабат қылып салып, су құямыз. Су тұқымды түгел жауып жатуы керек. Ыдысты жауып, жылы жерге қоямыз. 4-5 тәуліктен кейін бетінде сілемейлі қабат пайда болады.

V.Қорытынды.

Бактериялардың негізгі биологиялық ерекшеліктері:

• Біржасушалы әртүрлі пішінді ағзалар.
• Денесі сілемейлі органикалық заттан тұрады.
• Жасуша қабықшасының өткізгіштік қабілеті бар.
• Жасуша органоидтары болмайды.
• Аэробты, анаэробты түрлері бар.
• Бөліну арқылы көбейеді.
• Қолайсыз жағдайларда спора түзеді.
• Мутацияға бейімді.
• Әр түрлі орта жағдайларына бейімделген.

VI.Үй тапсырмасы.

• 3 Деңгейлі тапсырмаларды орындау, терминдерді білу.

Есеп: 1 ауада қанша бактерия барын есептеу. Егер, 1, теңіз ауасында 1 бактерия, қала саябағында 400 есе көп, қала көшесінде 12 есе саябақтан, желдетілген бөлмеде 56 есе қала көшесінен көп, ал мал қорада 7 есе желдетілмеген бөлмеден көп.

Биологияға қызығушылығы бар оқушыларға арналған тапсырма:

Күнде тамақ алдында қолды жуу керектігін дәлелдейтін тәжірибе.

Бактерияға арналған қоректік орта: Картоптың бір түйнегін алып, жуып, тазалап, екіге бөліп, 2-3 сағат 1 ас содасына салып қою керек. Одан оны пісіріп, тілімдейді. Тілімдерді Петри ыдысына сүзгі қағазының үстіне салады. Осы жасалған қоректі 3 ыдысқа бөліп салу керек. 1-ші ыдыстағы картопты жуылмаған қолмен ұстап; 2-ші ыдыстағыны сабынсыз жуылған қолмен, ал 3- ші ыдыстағыны сабынмен жуылған қолмен ұстап, Петри ыдыстарын жарығы бәсең жылы жерге қояды. Осы тәжірибенің нәтижесін 2-3 күннен кейін тексеріп; кішігірім баяндама жасау. Келесі сабақта микроскоптан көрсетіп, қолды үнемі сабындап жуу керектігін ескерту.