Азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушылар.
Сабақтың тақырыбы: § 10. Азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушылар.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Азаматтық құқықтың қайнар көздері мен қағидаттарының мәнін терең ашып көрсету.
Тәрбиелік: азаматтық, отаншылдық тәрбие беру.
Дамытушылық: оқушылардың ой-пікірін айта білу белсенділігін арттыру.
Көрнекілігі: тірек сызбалар.
Әдісі: тірек сызбаларды пайдалана отырып баяндау, өзара белсенділікті арттыру.
Түрі: аралас сабақ
Сабақтың барысы:
- Ұйымдастыру кезең
а) сәлемдесу
б) сабаққа дайындығын тексеру
в) оқушылар назарын сабаққа аудару
- 2. Үй тапсырмасын тексеру
- Азаматтық құқық дегеніміз не?
- Азаматтық құқықтың қайнар көздеріне нелер жатады?
- Азаматтық құқық қағидаттарына тоқталыңдар.
- Білімдерін жан- жақты тексеру
- Оқушыларды жаңа сабаққа дайындау
Сабақтың тақырыбын, мақсатын баяндау.
Оқушылар назарын сабаққа аудару.
- Жаңа сабақты түсіндіру
Сабақ жоспары:
- Азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушылар.
- Жеке тұлға.
- Заңды тұлға.
- Құқық қабілеттігі.
- Әрекет қабілеттілігі.
Азаматтық құқық қатынастарына жеке тұлғалар мен заңды тұлғалар қатысады. Сонымен бірге мемлекет те (әкімшілік-аумақтық бірлік) оларға қатысушы болып табылады. Осы құқықтық қатынастарға қатысушыларды олардың субъектілері (субъектілерді басқаша айтқанда «тұлғалар» деп атайды) немесе қатысушылар деп атайды. Азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушылар жағдайының ерекшеліктері олардың бір-біріне қатысты теңдігі, бұл осыларға бір мезгілде қатысқан кезде көрініс береді.
Азаматтық құқық қатынастарына
Жеке тұлға Заңды тұлға
азаматтық құқықтың ұыймдар
қатысушылары
Жеке және заңды тұлғалардың құқықтық қатынастарында
Құқық қабілеттілігі әрекет қабілеттілігі
Азаматтық құқыққа ие болып өз міндетін атқару қабілеті әрекетке қабілетті жеке тұлғалардын жалпы иелену құқығы
Туылған сәттен бастап кәмелет жасқа толғандар
Жеке тұлға дегеніміз- азаматтық құқықтың қатысушылары болып табылтын Қазақстан Республикасының азаматтары, басқа мемлекеттердің азаматтары, сондай-ақ азаматтығы жоқ азаматтар. (Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 12-бабы «жеке тұлға түсінігі»).
Жеке тұлғадан басқа, азаматтық-құқықтық қатынастарға түрлі ұйымдар да қатысады. Оларды заңды тұлғалар деп атайды. Банктер, мемлекеттік мекемелер, кәсіпорындар, мұражайлар, мектеп, университеттер мен басқа ұйымдар заңды тұлғаға мысал бола алады.
Заңды тұлғаны оның белгілері арқылы сипаттайды.
Заңды тұлғаның белгілері
Жеке мүлкі болуы шарт мүліктік жауаптылығы
Жеке және заңды тұлғалардың құқықтық қатынастарын қамтамасыз ету үшін азаматтық құқықта азаматтық құқықта азаматтық құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілеттілігі түсінігі қолданылады.
Құқық қабілеттілігі дегеніміз – азаматтық құқыққа ие болып өз міндетін атқару қабілеті.
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 12- бабында құқық қабілеттілігі барлық азаматтарда бірдей дәрежеде танылады деп айтылған.
Құқық қабілеттілігі туылған сәттен бастап пайда болады. Бала туыла салысымен ата-анасы оның атына ақша салуы мүмкін. Бұл оның азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушы болғанын білдіреді. Ал баланың өзі ата-анасының арқасында белгілі бір дәрежеде құқық қабілеттілігін іске асырады. Құқық қабілеттілік азамат қайтыс болғанға дейін сақталады.
Құқық қабілеттілігі баланың бүкіл даму кезеңінде қатар жүреді. Бала ер жеткен соң айналасындағылар оны құқық қабілетті адам ретінде қабылдайды. Бірақ ол өте қате пікір, бала әрдайым құқықтық қабілетті болған, енді ол әрекетке қабілетті болады. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 17- бабына сәйкес: «Азаматтың өз әрекетімен азаматтық құқықты алуы мен жүзеге асыруы, өзіне азаматтық міндеттемелер жасауы мен оларды орындау қабілеттілігі (азаматтық әрекет қабілеттілігі) кәмелеттік жасқа, яғни он сегіз жасқа толуымен толық көлемде басталады».
Азаматтық құқық қатынастарына
Жеке тұлға Заңды тұлға
азаматтық құқықтың ұыймдар
қатысушылары
Жеке және заңды тұлғалардың құқықтық қатынастарында
Құқық қабілеттілігі әрекет қабілеттілігі
Азаматтық құқыққа ие болып өз міндетін атқару қабілеті әрекетке қабілетті жеке тұлғалардын жалпы иелену құқығы
Туылған сәттен бастап кәмелет жасқа толғандар
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 12-бабында құқық қабілеттілігі барлық азаматтарда бірдей дәрежеде танылады деп айтылған.
Құқық қабілеттілік туылған сәттен бастап пайда болады. Азамат мүлікті шетел валютасын меншіктеуге құқылы. Азамат тұрғылықты жерді өзі тандауға және республика аумағында емін-еркін жүріп тұруға ерікті т.б азаматтар иеленетін құқықтар бар. Құқық қабілеттілік азамат қайтыс болғанға дейін сақталады.
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 17-бабына сәйкес: «Азаматтың өз әрекетімен азаматтық құқықты алу мен жүзеге асыруы, өзіне азаматтық міндеттемелер жасауы мен оларды орындау қабілеттілігі (азаматтық әрекет қабілеттілігі) кәмелеттік жасқа, яғни 18 жасқа толуымен толық көлемде басталады».
14 жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар әрекетке қабілетсіз деп танылады. 14 жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар үшін олардың ата-аналары немесе қамқоршылары заңдық әрекеттерді іске асырады. Заңда (АК) аталған заңдық әрекеттер мәмілелер деп аталады.
14-тен 18 жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мәмілелерді ата-аналарының немесе қамқоршыларының келісімімен іске асырады.
Кейбір жағдайларда ересек адамдарда әрекет қабілеті болмауы мүмкін. Айталық азамат психикалық аурумен науқастанады.Әрекет қабілеттілігі жоқ деп танылған азаматтың атынан оның қамқоршысы мәміле жасайды.
- Жаңа сабақты меңгергендігін тексеру:
- Жаңа материалды бекіту:
- Үйге тапсырма: §10. Азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушылар.
- Бағалау: