ХІХ ғасырдың соңындағы Қазақстанның саяси — әлеуметтік дамуы.
Сабақтың тақырыбы: ХІХ ғасырдың соңындағы Қазақстанның саяси — әлеуметтік дамуы.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:. Оқушыларға отаршылдық езгінің күшеюі , сот құрылымындағы өзгерістер , жұмысшы
қозғалысының басталуы туралы түсінік беру.
Дамытушылық:Оқушыларғы тақырып бойынша сұрақтар , тапсырмалар беру арқылы ойлау , есте
сақтау қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: . Оқушыларды еңбекқорлыққа , бірлікке ұлтжандылыққа, отансүйгіштікке тәрбиелеу.
Сабақтың типі: жаңа сабақты түсіндіру.
Сабақтың түрі: Дәстүрлі
Керекті құралдар: Қазақстанның саяси картасы, сызбалар.
Сабақ барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі.
а) Сынып оқушыларын түгелдеу.
ә) Оқушылар назарын сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау , бағалау.
Қазақ – қытай сауда байланысы.
«Тез, тез , тез » ойыны
- 1851 жылы жасалған сауда келісімі: Құлжа
- Құлжа келісімі қай елдер арасында болды ? Ресей мен Қытай
- Орта Азия мен қазақтар үшін ең қажетті тауар : шай
- 1855 ж. Шыңжаңмен уақытша сауда байланысының тоқтау себебі:
- 1881жылы жасалған келісім: Петербург келісімі
ІІІ .Жаңа сабақ
1 . Отаршылдық езгінің күшеюі.
ХІХ ғ. 60 – жылдары қабылданған реформалар бірден іске асқан жоқ.
Қазақ шаруа-ң көтерілісі салдарынан 20 жылдан аса уақытқа созылды
1886 ж. 2 – маусымда «Түркістан өлкесін басқару және онда жер салықөзгерістерін енгізу туралы»
Ереже қабылданды.
1891 ж. 25 – наурызда «Ақмола , Сесей , Жетісу , Орал және Торғай облыстарын басқару туралы»
Ереже
- Ақмола облысы , Торғай облыстары 4 уезден тұрды.
- Ақмола
Семей Дала генерал – губернаторлығы орталығы Омбы қаласы
Жетісу
Бұл өзгерістер отаршылдық басқармасының рөлін мейлінше күшейтті
- Еңбекшілерге қысымды бұрынғыдан да күшейтті
- Ірі облыстық орталықтарда қалалық полиция басқармалары
- Басты уездік қалаларда полицейлік приставтық тәртіп бақылау мекемелері құрылды.
- Әскери губернатор сайланатын болыс басқарушылары мен ауыл старшындарын өз билігіне алды.
- Жер байлығын мемлекеттік меншік деп жариялады.
Генерал – губернаторға шексіз билік берді.
2 . Сот құрылымындағы өзгерістер
Заң ескертуді қосқанда 17 баптан тұрды.
Заң Ресейдегі үстем тап өкілдерін және Қаз-ғы отарлаушы әкімшілік пен жергілікті ақсүйек топтардың мүддесін қорғады.
1) «Халық соты» — мұсылман тұрғындардың ісін жүргізетін төменгі сот буыны
2) Соттардың төтенше съезі – уездік және болыстық тұрғындарға қатысты мәселелерді
шешетін сот жиыны
- Сот жиыны тек әскери губернатордың рұқсаты бойынша шақырылды.
- Төтенше съезд уезд бастығы немесе обл. Басқарма өкілдігіне ие болған шенеунік қатысқан жағдайда ғана болды.
- Бітістіруші сот – облыстық , уездік билеушілердің мүддесін қорғады
- Билер соты — күні кетіп бара жатқан жеңілдіктерін әлі де болса сақтап қалуға тырысқан билеуші топтар мүддесін қорғады.
3)Жұмысшы қозғалысының басталуы.
Қазақ еңбкекшілерінің жағдайы өте ауыр болды.
Жұмыс қолының 60 -70 % -ын құрады.
Техникадан еш хабары болмады.
Зауыт – фабрика ережелерімен таныс емес
Жалақысы өте аз
Алтын өнеркәсібінде әйелдердің үлес салмағы
1873 жылы — 12 %
1893 жылы — 17,8%
ХІХ ғ. 90 – жылд бастап бала еңбегі үлесі – 14 -% — ға көтерілді
Қарсылық түрлері:
Өндіріс орындарын тастап кету
Ереуіл . 1849 ж. Көкшетау кен округінде 150 жұмысшы әділ есеп айырысуды талап етті
1888 ж. Өскемен уезінде кеншілердің ауыр жағдайына байланысты ереуіл
Жалақысын арттырды.
1891ж. Өскемендегі Владимирскі алтын кенішіндегі ереуілді қарапайым қазақтар басқарды.
Нәтижесіз аяқталу себебі :
- Өндіріс орындары ұқсастығы
- Жұмысшылар санының аздығы
- Бірлік пен өзара түсініспеушіліктің жетіспеуі
- Қозғалыстардың саяси әлсіздігі
Маңызы : ХХғ. Басындағы саяси оқиғаларға алғышарт қалыптастырды.
Ү. Жаңа сабақты бекіту
- Сот ісіндегі өзгерістердің отаршылыдқ және саяси бағытын неден көруге болады?
- Жұмысшы қозғалыстарының шығуына не себеп болды , қандай олқылықтары болды?
ҮІ. Қорытындылау
ҮІІ . Үйге тапсырма
$24