Қазақстанда көшпелілер өркениетінің пайда болуы және оның дамуы

Сабақтың тақырыбы: «Қазақстанда көшпелілер өркениетінің пайда болуы және оның дамуы»

Күні:

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Көшпелі қоғамның өзіне тән белгілерін, шаруашылық, сауда, кәсіптік

ерекшеліктерін көрсету, әлеуметтік-саяси дамуын түсіндіру, ежелгі көшпелілерде

мемлекеттік қоғамдық құрылым болғандығын, ондағы басқару жүйесі мен әскери

істің дамуы жетілдіріп отырылғанын түсіндіру;

Дамытушылық: Проблемалық сұрақтарды талқылау арқылы логикалық ойлау қабілеттерін

жетілдіру, өз бетімен іздену дағдыларын қалыптастыру;

Тәрбиелік: Өз елінің өткеніне құрметпен қарауға тәрбиелеу.

Сабақтың типі: аралас сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, баяндау, мәтінмен жұмыс, 5 жолды өлең стратегиясы

Сабақтың көрнекілігі: Қазақстан тарихынан топтамалар

Б А Р Ы С Ы:

Ұйымдастыру бөлімі

Оқушылармен амандасу, түгендеу, сабаққа назарын аудару, тілек тілеу

Қызығушылықты ояту

Үй тапсырмасын тексеру сұрақтары:

• «Қазақ» сөзінің шығуы жөнінде ғалымдар пікірлерін салыстырыңыздар
• «Жүз» сөзінің мағынасы жөнінде білесіңдер ме?
• «Алаша хан» аңызында қандай оқиға бейнеленген?
• Қазақ жүздерінің пайда болуы қай уақытқа сәйкес келеді, оларға қарасты рулар мен аумағын ажыратып беріңіздер

Жаңа сабаққа көшу:

• «Номад», «номадизм» ұғымының мәнін кім ашып береді және оның қазақ халқына қатысы не?

Мағынаны тану

Жоспар:

• Қазақстанда ежелгі дәуірде мал өсірудің пайда болуы
• Көшпелі мал шаруашылығының дамуы
• Көшпелі өркениеттің Қазақстандағы көріністері
• Қоғамдық құрылыс
• Көшпелі қоғамдағы әскери іс

Ұсынылатын сұрақтар:

І қатарға:

• Қай уақытта ежелгі адамдар малды қолға үйрете бастаған?
• Қола дәуірінің алғашқы кезеңінде, яғни б.з.б 2-1 мыңжылдықта қоғамда қандай кәсіптер өмірге енді?

ІІ қатарға:

• Мал шаруашылығының түрлеріне кесте толтырыңдар(түрлері, таралған аймағы)
• Көшпелі мал шаруашылығы дүние жүзі өркениетінің дамуында шаруашылықтың басқа салаларынан кем түспеген, дәлелдеңіз?

ІІІ қатарға:

• Есік обасынан табылған күміс тостағанда жазылған сөздердің мәтіні қандай және ол нені білдіреді?
• Ежелгі тайпалардағы басқару жүйелерін салыстырыңдар?

ІҮ қатарға:

• Сақтардың әскери өнері барынша дамыған тайпа болғандығын дәлелдейтін деректерді атап беріңдер?
• Ғұндар әскерінің құрамы қалай бөлінген?
• Әскерді қалай басқарған?
• Батыс Түрік қағанатын құрайтын тайпаларды атаңыз?

Негізгі мәлімет

Б.з.б. 3 мыңжылдық, энеолит кезеңі – малды қолға үйрету қалыптасқан

Б.з.б. 2-1 мыңжылдық – отырықшы мал өсіру мен жер өңдеу кәсібі пайда болған

Көшпелі өркениет артықшылықтары:

• Есік обасындағы алтын киімді адам бұйымдары материалдық мәдениеттің;
• Алтыннан жасалған зергерлік бұйымдар – рухани мәдениеттің;
• Күміс тостағандағы жазу – мемлекеттіліктің;
• Бесшатыр, Түгіскен, Ұйғарақ күмбездері – сәулет өнерінің дамығандығын дәлелдейді.

Күміс тостаған түбінде: «Халықта азық-түлік мол болғай!»деген тілек мемлекеттің болғандығын көрсетеді.

Сақтардың әскери өнері туралы деректер:

Геродот: «Скифтерді ешбір жау әскерлері қуып жете алмаған»

«Сақтардың барлығы бірдей әскер қатарында қызмет еткен»

Ежелгі дәуір деректері: «Сақтардың жорыққа шығар алдында өздері құрбандыққа шалған мал

терісінің үстіне отыруы салт»

Ғұн әскерлерінің құрамы: ондық, жүздік, мыңдық, онмыңдық(түмен)

Батыс Түрік қағанаты тайпалары: 5 дулу, 5 нушеби(«он оқ будун»)

Ойтолғаныс

«Көшпелілер өркениетінің қазақ елінің дамуында қандай әсері болды?»

Жағымды                                                  Жағымсыз

Қорытындылау

Көшпелі өркениет – көшпелі қоғам экономикасының қайнар көзі мал өсірудің және

одан алынатын өнімнің өсуі

Бағалау

Үйге тапсырма беру: § 13 оқу