Математика ақлни тарбиялайди, мантиқий фикрлашга ўргатади

Математика ақлни тарбиялайди, мантиқий фикрлашга ўргатади

Шундай экан математика билан кўпроқ шуғулланайлик.Фикрлаш қобилиятимизни ўстириш мақсадида дарсни тезлик машқларидан бошлаймиз:

Қуйидаги саволларга жавоб берайлик:

А-ҳар саволга 1 балл

Мусбат сонлар деб нимага айтилади?
Координата тўғри чизиғи нима?
3 сонига қарама сонни айтинг?

4 .5га тескари сонни айтинг?

50 ва -50 сонлари қарама-қарши сонлар

бўладими?

В— ҳар саволга 2 балл

1 .Соннинг модули деганимиз нима?

тақрибий сонларни қўшиш усулини айтинг?

3 .Бир хил ишорали сонларни қўшиш?

( -4)+14=?
5. Ҳар хил ишорали сонларни қўшиш

С-ҳар саволга 3 балл

Рационал сонларни тоққослаш?
Ҳар хил ишорали сонларни кўпайтириш?
(-5)*(-4)*(-3)=?
4. Ишоралари бир хил сонларни кўпайтириш?
Ишоралари ҳар хил бўлган сонларни бўлиш

қоидасини айтинг?

IIIбоб. Алгебра кириш

17-§.Ҳарфий ифоданинг сон қиймати

Дарс мақсади:

Таълимийлиги:

а). Ўтган чоракда олган билимларини

жамлаш.умумлаштириш

б). Янги 3-боб Алгебрага кириш

в) .Ҳарфий ифода ҳақида маълумотлар бериш.

Тарбиявийлиги:

а).Ўқувчиларни бир-бирига дўстона муносабатларини қолиплаштириш

б).Ўқувчиларни чиройли ва тоза ёзишга ўргатиш

в).Ўқувчиларни патриотти руҳда тарбиялаш

3.Ривожлантирувчи:

а).Ўқувчиларни фаоллигини орттириш

б).Ўқувчиларни мантиқий фикрлашга ўргатиш

в). Ўқувчиларни ҳисоблаш қобилиятини орттириш

Дарс тури:янги мавзу баёни

Дарс жиҳози:интерактив доска,карточкалар

тест варақалар.

Фан оралиқ боғланиш: қозоқ адабиёти,ўзбек адабиёти,рус адабиёти.

Янги мавзу баёни:

“Учлик – Алгоритм” технологик картаси бўйича янги мавзу баёни 3 босқичга бўлинаган:

1-босқичда янги мавзу баёни 10-12 минут ичида тўлиқ ва аниқ тушунтирилади.

5х; 0.7х; 2ху; 5m+4n—ҳарфий ифодалар.

Таъриф. Таркиби бир ёки бир нечта ҳарфдан иборат ифода ҳарфий ифода деб аталади.

Формулалар билан масаланинг шартига боғлиқ ҳолда тузилган тенгламани ёзишда ҳарфий ифодалардан фойдаланилади.

Ҳарфий ифоданинг таркибида ҳарфлар билан бир қаторда сонлар, қавслар ва арифметик амаллар ҳам бўлиши мумкин.

Баъзан фақат битта ҳарфнинг ўзи ҳам ифода бўлиши мумкин, масалан:

в- ҳарфий ифода, х- ҳарфий ифода.

1.Ҳарфий ифодаларда сонли кўпайтувчи ҳарфий ифода олдига ёзилади. Сон кўпайтувчи билан ҳарфий кўпайтувчи орасига кўпайтириш белгиси қўйилмайди.

Мн: а∙9 ёки 9∙а ифодани 9а ёзилади.

2.Ҳарфий ифода таркибидаги ҳарфли кўпайтувчилар орасига кўпайтириш белгиси қўйилмайди.

Мн: а∙в∙с авс

Ёки 0.5х∙у 0.5ху

Ҳҳ

3.Таркибида ҳарфлар бўлган бўлинмани каср кўртнишида ёзилади.

Масалан:

а/в ёки 7/m+n

4) ҳарфий ифода таркибидаги қавслар ҳисобга олиниб тегишли арифметик амаллар бажарилиш тартибига биноан кетма-кет бажарилади.

Масалан: (-7)+2+(-3)= -8

Манфий сонлар қавс ичига олиниб ёзилади:

Масалан: 9+(-2)= 7

Демак:

Ҳарфий ифода таркибидаги ҳарфлар ўрнига уларнинг берилган сон қийматларини қўйиб, кўрсатилган амалларни бажариш натижасида ҳосил бўлган сон ҳарфий ифоданинг сон қиймати аталади.

(Янги мавзу тушутириб бўлинди)

Ўқувчилар дафтарига “Синов” деб ёзилиб,3 хил кўринишдаги (содда, ўрта, мураккаб) мисоллар берилади. Берилган мисолларни ҳамма бир вақтда бошлаши учун биргаликда бир қарсак чалинади.

Агар қарсак бир вақтда чалинмаса, яна қайтарилади.

“Синов” 5-минут

1.4m-3n; бунда m=0.8; n=1.35

a+b-c; бунда a=4.7; b=2.13; c=-5.95
m-2n; бунда m=5/12; n=3/4

2-босқич: Ўқитувчи “синов”да ўқувчиларнинг йўл қўйган хатоликларини тушунтирилади. 3 типдаги мисолларнинг қайси бирида ўқувчилар кўпроқ камчиликларга йўл қўйган бўлса, ўқитувчи шу типдаги мисоллар олиб,яна қайта тушунтирилади. Тушунтириш 1- тушунтириш вақтидан икки марта қисқа бўлиши лозим.

2-тушунтириш.

Мисол.4m-3n=4*1/2-3*(-1/9)=2+1/3=7/3=2.1/3

(Тушунтириб бўлинди)

Мустахкамлаш.(4минут)

1.16-3y бунда у=0

A . 16 B. -3 C. -16

16+3y y= 2.5

A. -23 B. 5 C.16

3.m-(n+k), бу ерда m=5.3, n=-2.5, k=-9.5

-15 B.7.8 C. 17.3

3-босқич:

Ўқитувчи учинчи тушунтиришни бошлайди. Бу иккинчи тушунтириш вақтидан икки марта қисқа бўлади.

Мисол.

16-3у=16-3*0=16

16+3y=16+3*2.5=16+7.5=23.5

m-(n+k)=5.3-(-2.5+(-9.5) )=5.3-(-12)=17.3

Ўқувчилар дафтарига “Хотира” деб ёзилади. Ўқитувчи 3- топшириқни беради.

Бу ўйинда ортиқчасини ўчириб, ҳар бир гурух доскадаги

З.Хусанов

С.Рахимов

М.Маметова

К.Гаусс

Т.Рустамов

Сантиметр

Миллиметр

Километр

Метр

килограмм

Тўртбурчак

Учбурчак

Квадрат

Айлана

бешбурчак

Ҳафта

Сон

Минут

Сутка

йил

сўзларнинг умумий номини айтинг.

1-гуруҳ

4-босқич.

Ўқитувчи олдинги босқичда йўл қўйилган хатоларга тўхталиб кетади.

“Сўзни тиклаш” мусобақаси..

нос, секам, ирода, юлсп,фийҳар

Вақт тугаши билан иш якунланади,текшириш иши олиб борилади ва натижа чиқарилади ҳамда дарсга якун ясалади. Дарсда ҳар бир ўқувчи

Ўтилган мавзулар юзасидан тезлик машқларга

15 баллдан юқори- 5 баҳо

10 баллдан 14гача -4 баҳо

6 баллдан 9гача — 3 баҳо

1-босқич

3 та мисолни тўғри ишлаган – 5 баҳо

2 та мисолни тўғри ишлаган – 4 баҳо

1 та мисолни тўғри ишлаган – 3 баҳо

2-босқич

Тестни 3 тасини тўғри бажарган -5 баҳо

Тестни 2 тасини тўғри бажарган – 4 баҳо

Тестни 1 тасини тўғри бажарган – 3 баҳо

3-босқич.

3 та катакча ичидаги сўзларни тўғри топган ўқувчи

5- баҳо

2 та катакча ичидаги сўзларни тўғри топган ўқувчи

4-баҳо

1 та катакча ичидаги сўзларни тўғри топган ўқувчи

3-баҳо

4-босқич

5 та сўзни тиклаган 5-баҳо

4 та сўзни тиклаган 4-баҳо

3та сўзни тиклаган 3-баҳо

Хулоса.

Тезлик машқлар ва 4-босқичдан тўпланган баҳолар қўшилиб 5 га бўлинади,шундан сўнг ҳақиқий баҳоси келиб чиқади.

Уйга уй вазифаси берилади.

Дарснинг режаси:

1.Ташкилий этап 3-минут

2.Тезлик машқлари 8-10 минут

3.Янги мавзу баёни 10-12 минут

4.1-босқич “Синов” 5-минут

5.2-босқич “Мустахкамлаш”тест

4-минут

3-босқич “Хотира” 3-минут

4.босқич “Сўзни тиклаш”3-минут

Хулоса ва баҳолаш 5-минут

№78 негизги ўрта мактаб

Математикадан очиқ дарс

Мавзу:”Ҳарфий ифоданинг сон қиймати”.

5 класс

Ўқитувчи: С.Исраилова

Фойданилган адабиётлар:

Алдамуратова Т.А

Математика 6-синф “Атамұра”

2004йил

Б.Нуралиев

Юсуф Сарёмий номидаги № 1 кўп соҳали гимназия-

ўрта мактабининг иш тажрибалари. “Чимкент”

6-синфнинг ”Ўзбек адабиёти”,

“Қозоқ адабиёти”, “Русская речь”китоблари.

4. Байсеков Ж, Тәнібергенов Ә

5-6 сыныптағы оқушыларды математикалық

олимпиадаға даярлау .”Шымкент”2006ж

1-босқич

“Синов” 5-минут

1.4m-3n; бунда m=0.8; n=1.35

a+b-c; бунда a=4.7; b=2.13; c=-5.95
m-2n; бунда m=5/12; n=3/4

2-босқич

“Мустахкамлаш”тест 4-минут

1.16-3y бунда у=0

A. 16 B. -3 C. -16
16+3y y= 2.5
A. -23 B. 5 C.16

3.m-(n+k), бу ерда m=5.3, n=-2.5, k=-9.5

A. -15 B.7.8 C. 3

3-босқич

“хотира” 3-минут

1-гурух

Килограмм Абай Ҳафта

Километр Навоий Сон

Центтер Сарёмий Минут

Грамм Хоразмий Сутка

Тонна Пушкин йил

2-гурух

Тўртбурчак Сантиметр З.Хусанов

Учбурчак Миллиметр С.Рахимов

Квадрат километр М.Маметова

Айлана Метр К.Гаусс

Бешбур Килограмм Т.Рустамов

4-босқич

“Сўзни тиклаш” мусобақаси..нос, секам, ирода, юлсп,фийҳар даифо

5-сынып

Амалдарды орында:

483+ (6844:56 +191 )*5;

2.Теңдеуді шеш:

6*13х-54х+543=759;

3.Шамалардың қосындысын есепте:

11км500м42см+700м87см;

4.ЕҮОБ(11,22,444 );

5.Ұзындықтары 36см екі тік төртбұрыштың біріншісінің ені ұзындығынан 15 см қысқа,екіншісінің ұзындығы енінен 6 см ұзын. Бірінші тік төртбұрыштың ауданы екінші тік төртбұрыш ауданының қандай бөлігі?

6 – сынып

1.Амалдады орында:

32256:36-131989:169+19436:43;

2.Пропорцияның белгісіз мүшесін тап:

Х:36=108:2;

3.Таңбалары бірдей сандарды қосу:

а) ( -212)+( -315);

в) ( -3/7)+ (-5/21 )+ (-11/42);

4.)Таңбалары әр-түрлі сандарды көбейту:

( -21)*3*( -7/9);

5.Шексіз ондық бөлшектерді ажратып жаз:

1/3; 4/5; 2/3;8/9;5/6; 7/9;

7-сынып

1.Амалдады орында:

32256:36-131989:169+19436:43;

Есепте:

15²*15³/15²;

3.Өрнекті ықшамда:

(4а²в-3ав² )+(-а²в+2ав² );

4.Ортақ көбейткішті жақшаның сыртына шығар:

6mn² -9n³+20m²n²;

5.Теңдеуді шеш:

1,2х²+х=0;

8-сынып

Түбірдің мәнін тап:

————

√13²-12²

Есепте:

15²*15³/15²;

3.Өрнекті ықшамда:

(4а²в-3ав² )+(-а²в+2ав² );

4.Ортақ көбейткішті жақшаның сыртына шығар:

6mn² -9n³+20m²n²;

5.Теңдеуді шеш:

,2х²+3х+1=0;