Үздік математик сайысы
«Үздік математик — 2012»
Мақсаты: Оқушылардың ауызша есептей білуін, логикалық есептерді,
сұрақтарға тез жауап беруіне дағдыландыру. Алған білімдерін пайдалана білуге жаттықтыру. Математика пәніне қызығушылығын арттыру. Ойлау қаблеттерін дамыта отырып, шапшаңдыққа, білімді, дарынды, озық болуға тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта
Сабақтың түрі: сайыс сабақ
Сайыстың барысы:
1. Логикалық есептер
2. Мақал — мәтелдер сайысы
3. Есепке кім жүйрік?
4. Кім көп біледі?
5. Қорытынды
Математика – барлық ғылымдардың тұңғышы және оларға пайдалы да, қажет те. (Р. Бэкон)
Ойында интерактивті тақта, үлестірме қағаздар қолданылады.
Қатысушылар: 5 — 6 сынып оқушылары.
Сайысқа қатысушылар:
5а — сыныптан
5б — сыныптан
6а — сыныптан
6б — сыныптан
Сайысқа қатысу үшін өздеріне сәйкес нөмірлерін таңдап алады.
Бүгінгі күн сайыста
Ешкімнен сен қалыспа,
Білімі кімнің көп болса,
Сол озады сайыста — деп
«Үздік математик — 2012» атты сайысымызды бастаймыз
Сайыстағы оқушылардың жұмысын бағалау үшін әділ қазылар алқасын сайлап алу.
Шын жүйрік шабысынан танылады
Нақты білім, терең ой сыналады.
Баға берер әділқазы ортамызда
Сіздерге құрметпенен қол соғылады.
Өту жоспары:
1. Логикалық есептер
2. Мақал — мәтелдер сайысы
3. Есепке кім жүйрік?
4. Кім көп біледі?
5. Қорытынды
1 — Сайыс. Логикалық есептер шешу
1. Арифметика математиканың, ал математика ғылымдардың патшасы.
(К. Гаусс)
2. Ақыл — ойды тәртіпке келтіретін математика, сондықтан да оны оқу керек.
(М. В. Ломоносов)
3. Математика – барлық ғылымдардың тұңғышы және оларға пайдалы да, қажет те.
(Р. Бэкон)
Қиындықтан ешқашан біз қашпаймыз.
Алғырлықпен тапқырлықты ұштаймыз
Қиялдарға самғап ұшқан құстаймыз,
Шегінбейміз жеңістерге бастаймыз — деп, логикалық есептер шығару
Интерактивті тақтадағы есептерден әр оқушы өз нөмірлеріне сәйкес есептерді шығарады.
1. 7 жұмыртқаның бағасы 7 теңге болса, 100 жұмыртқаның бағасы неше теңге? (100)
2. 1т темір ауыр ма, әлде 1000 кг мақта ауыр ма? (Бірдей )
3. 4 827 105 санындағы үш цифрды ең кіші сан шығатындай етіп
сыз. Сонда қандай сан шықты? (2 105 )
4. Сандар қатарындағы келесі санды тап? 20, 21, 23, 24, 26, 27, … (29)
5. Квадрат үстелді айнала төрт адам отыра алады (әр жағына бір — бірден).
Мектепте дәл осындай 7 үстелді жалғап бір қатарға қойып, ұзын үстел
құрды. Осы үстелді айнала қанша адам отыра алады?(16)
6. Түйе, бота маң басқан
Төрт аяғын тең басқан.
Шұнақ құлақ бес ешкі
Қос лақпен қос ешкі.
Төрт қозылы екі қой
Бәрін бірге санап қой.(17)
7. Көл тоғанды қырға бар
Келіп қонды тырналар.
Жұптан қонып сол жерде
Отыр екен он жерде
Санап берші тырналар
Қанша болды ол жерде?(20)
2 — сайыс: Мақал — мәтелдер сайысы.
Ал, балалар, балалар
Мақал – мәтел айтайық.
Қиындыққа қайыспай
Асулардан өтейік – деп, берілген мақалдағы нүктенің орнына сан қойып, мақалды оқу.
1. Ер 1 рет өледі,
Қорқақ 1000 рет өледі.
2. 7 рет өлшеп,
1 рет кес.
3. 2 құзғын таласса,
1 қарғаға жем болар.
4. 1 кісі қазған құдықтан,
1000 кісі су ішеді.
5. Жақсыны 7 жыл жетелесең адам болар,
Жаманды 7 жыл жетелесең надан болар.
6. 30 тістен шыққан сөз,
30 рулы елге тарайды.
7. Білгенің бір 9, білмегенің 99.
3 — сайыс. Есепке кім жүйрік? сайысы
Өмірде ойлап тұрсаң, бәрі де — есеп.
Ауырсаң, ішетұғын дәрі де — есеп.
Есепсіз сүрген өмір мазмұнсыз ау,
Дүниенің бар тұлғасы есеп десек — деп, берілген есептерді барлығы шығарады.
1. Берілген есептегі жұлдызшалардың орнына цифрларды қоя отырып, көбейтуді орында:
* 2 *
2 7
3 6 * 8
* * * *
* * * * * (524 • 27 = 14 148 )
2. 0, 1, 2, 3 цифрларынан бірдей цифр қайталанбайтын барлық мүмкін төрт таңбалы сандарды жазыңдар. Мысалы 3 201 санын және т. б. құрастыруға болады. Алынған ең үлкен және ең кіші сандардың айырмасын неге тең?
(3 210 – 1023= 2 187 )
3. Қалалық бай тұрғын үш ұлына мұраға екі үй қалдырды. Ұлдары мұраны тең бөлуді шешті. Үлкен екі ұлдың әрқайсысының еншісіне үй тиді, ал кенжесіне ақша бөлінді: оған ағаларының әрқайсысы 500 динар берді. Сонда бір үйдің құны қанша динар тұрады? (1500 )
4 — сайыс.“Кім көп біледі?” сайыс.
Білімнің ұшқырлығын танытып сен,
Асып — тасып, асықпа, қалыспа сен.
Уақыт деген зымырап, зулап жатыр,
Шапшаңдық бұл сайыста керек екен – деп әр оқушыға 7сұрақтан қойылады. Оған кім тез және қанша уақытта жауап беретіні ескеріледі
5 — сыныпқа
1. Санауда қолданылатын сандар? (натурал)
2. Санның ең үлкен бөлгіші неге тең? (санның өзіне)
3. 2 — ге бөлінбейтін сандар не деп аталады? (Тақ сандар)
4. Қандай сандар 5 — ке бөлінеді? ( 0 мен 5 — ке аяқталатын сандар)
5. Жай сандардың кестесін жасаған грек ғалымы кім? (Эратосфен)
6. 1/2 — ге кері сан? (2)
7. Ғасырдың жартысы неше жыл? ( 50жыл)
5 — сыныпқа
1. Неше цифр бар? (он)
2. Кез келген натурал санның бөлгіші? (1)
3. 2 — ге бөлінетін сандар не деп атлады? (Жұп сандар)
4. Қандай сандар 10 — ға бөлінеді? ( 0 — ге аяқталатын сандар)
5. Ең кіші натурал сан, (1)
6. Санды қандай санға бөлуге болмайды? (0 — ге)
7. 3 ке кері сан? ( 1/3)
6 — сынып
1. Шеңбердің екі нүктесін центр арқылы қосатын кесінді?
(диаметр)
2. Өзара кері сандардың көбейтіндісі неге тең? (1)
3. Оң санға да теріс санға да жатпайтын сан (нөл)
4. 9 — ға қарама қарсы сан (- 9)
5. — 99, 9 бен 1 қайсысы үлкен? ( 1)
6. 0 — ден үлкен сандар ( оң сандар )
7. Таңбалары әр түрлі сандардың көбейтіндісі (теріс сан)
6 — сынып
1. Қандай сан барлық сандарға қалдықсыз бөлінеді? (нөл)
2. Қарама қарсы сандардың қосындысы неге тең? (о)
3. Шеңбердің нүктесін центрімен қосатын кесінді? (радиус)
4. | — 10 | мен 1 қайсысы үлкен? ( | — 10| )
5. Екі санның қатынасы не деп аталады (пропорция)
6. 0 — ден кіші сандар (теріс сандар)
7. Ең үлкен уақыт өлшемі? (ғасыр)
Зерделілер ойыны
«Білгенге — маржан»
Ойынның мақсаты: сұрақтар қою арқылы оқушылардың ой шапшаңдығын, тіл байлықтарын, көзқарастарын кеңейту;
ойын арқылы білімділік, интеллектуалдық қабілеттерін дамыту
Ойыншылар екі топқа бөлінеді.
I – тур «Блиц турнир»
Әр топқа 12 сұрақ қойылады. Әр сұрақ – 10 ұпай. Егер ойыншы қателессе, кезек келесі ойыншыға беріледі.
Блиц — турнир сұрақтары
Ұлдар тобына
1. Орман емшісі (тоқылдақ)
2. Аюдың баласы (қонжық)
3. Сандарды немен белгілейміз (цифрмен)
4. Математикада неше амал бар (4)
5. Анамыздың туыстары бізге (нағашы)
6. Қатып қалған су (мұз)
7. Аптаның соңғы күні (жексенбі)
8. Суда өседі тамыры жоқ (балдыр)
9. Сөйлем неден құралады (сөзден)
10. Дүние жүзіндегі халық саны ең көп мемлекет (Қытай)
11. Қабырғалары бірдей фигура (шаршы)
12. Мойны ұзын жануар (жираф — керік)
13. Астана қай өзеннің бойында (Есіл)
Ұлдар емес тобына
1. Жылқының сүті (қымыз)
2. Қасқырдың баласы (бөлтірік )
3. «26» неше таңбалы сан (екі)
4. Ауданның өлшем бірліктерін ата (см. кв)
5. Әкемнің әкесі маған (ата)
6. Жыл мезгілдері нешеу (4)
7. Абылай ханның шын аты (Әбілмансур)
8. Жолаушылар таситын ең үлкен самолет (Боинг 747)
9. Қалталы жануар (кенгуру)
10. Уақытты жылдамдыққа көбейткенде нені табуға болады
(қашықтықты)
11. Ең биік ағаш (секвойя Калифорниядағы)
12. Қасқыр қоянды қуып жете алмай жүрген жер (мультфильм «Ну, погоди!»)
II – тур «Ойлан, тап!»
Әр топ 4 сұрақты кезектесіп таңдап алады. Әр сұрақ – 500 ұпай.
Егер жауабын айта алмаса, залдан көмек сұрайды. Мұндайда жауабы 400 ұпаймен саналады.
Егер жауабын әлі де білмесе. Ойын жүргізушіден көмек сұрайды: жауап – 300 ұпаймен саналады.
Егер әлі де жауабын айта алмаса, тағыда жүргізушіден көмек алуға болады: жауап – 200 ұпаймен саналады.
«Ойлан, тап!» турының сұрақтары
1. Космонавттар неге скафандр киеді?
(Ғарышта Жердің көлеңке тұсында өте суық, жарық жағында өте ыстық және ол жерде ауа қысымы жоқ болғандықтан адамдардың қаны қайнап кетуіне болады. Скафандр адам денесінің температурасын бір қалыпта сақтайды, денесін қорғайды)
2. Жаңбыр қалай пайда болады?
(Күннің көзі теңіз
дерден суды булайды. Желмен бу
құрлық бетіне ауысады. Таулардың үстінде ылғалды ауа жоғары көтеріледі, сонда шоғырланады. Жерге жаңбыр, қар болып түседі)
3. Арал неге кішірейіп барады?
( Аралға суларын қосып құятын өзендердің суын адамдар жолшыбай шаруашылық қажеттіліктеріне бұрып алады. Теңізге су жетпейді және ыстықта көп буланып суы тартылып жатыр)
4. Кірпі қыс бойы ұйықтайды, түк жемейді. Ендеше неге кірпі алманы арқалап жүреді?
( Орман ішінде, шөптің арасынан кірпі өзінің инелерімен неше түрлі жәндіктерді жұқтырып алады. Олар мазасын алып денесін қышытады. Кірпінің инесіне түйрелген алманың қышқылы оларды құртады)
III – тур «Білгенге — маржан»
100, 200, 300, 400, 500 ұпаймен сұрақты таңдаған топ өзі бағалайды. 1 — 6 сұрақтарда егер жауап дұрыс болса, ұпайлары қосылады.
Соңғы 2 сұрақ интеллектуалды дуэль тәртібімен ойналады.
7 — 8 сұрақтарда — егер жауабын білмесе – ұпайлары таңдаған ұпайлар санына азаяды.
«Білгенге — маржан» турының сұрақтары
1. Жартысы ащы, жарты бөлігі тұщы көл (Балқаш)
2. Заң шығаратын орын (Парламент)
3. Европа мен Азияны бөліп тұрған тау ( Орал)
4. 14 облыстан құралып тұрған ел (Қазақстан)
5. Түйеқұс қандай жылдамдықпен жүгіре алады? (70км/сағ)
6. Ауаның үштен екі бөлігін құрайтын газ (азот)
7. Майлы, қоймалжың сұйық зат. Жанғанда күлі де қалмайды (Мұнай)
8. Әлемнің жеті кереметін ата
• ( Хеопс пирамидасы 147 м,
• Александрия манары Ніл өзенінде Фарос аралында,
• Семирамида аспалы бағы 6 қабат үйдің биіктігіндей Вавилонда),
• Зевс мүсіні 14 м,
• Галикарнас кесенесі,
• Родос алыбы 36 м,
• Артемида ғибадатханасы
Бүгінгі сабақты қорыту мақсатында 5 сұрақтан тұратын тест өткізіледі.
1. Уақытты табу үшін не істейміз?
а) Қашықтықты жылдамдыққа бөлеміз
б) Қашықтықты жылдамдыққа көбейтеміз
в) Қашықтық пен жылдамдықты аламыз
2. Р=4*а Бұл ненің формуласы?
а) Тіктөртбұрыштың периметрін табу
б) Үшбұрыштың периметрін табу
в) Шаршының периметрін табу
3. Параллепипедтің көлемін табу үшін не істейміз?
а) Қабырғасы мен енін көбейтеміз
б) Қабырғасы мен енін қосып екіге көбейтеміз
в) Қабырғасы, енін, биіктігін көбейтеміз
4. Белгісіз бөлінгішті табу үшін не істейміз?
а) Бөліндінің мәнін бөлгішке көбейтеміз
б) Бөліндінің мәнін бөлгішке бөлеміз
в) Бөлгішке бөліндінің мәнін көбейтеміз
5. 2тәул 3 сағатта қанша сағат бар?
а) 27сағат
б) 51сағат
в) 48 сағат
- Үстелдің бір бұрышы кесіп алынды. Үстелде енді неше бұрыш қалды? (5)
2. Алмұрт алмадан ауыр, ал алма өріктен ауыр. Алмұрт ауыр ма, әлде өрік ауыр ма? (алмұрт)
3. Еменде үш бұтақ, ал әр бұтақта үш алмадан бар. Барлығы неше алма? (еменде алма өспейді)
4. Қояндар бөренені арамен бөліп жатыр. Олар14 жерден кесті. Неше бөлік пайда болды? (15)
5. Қос жегілген аттар 40 км шауып өтті. Әр ат неше км шауып өтеді? (40)
6. 7 ағалы — інілердің бір — бірден қарындастары бар. Отбасында барлығы неше бала бар? (8)
7. Көшеде 1атасы, 2әкесі, 2баласы, 1немересі келе жатыр. Барлығы көшеде неше адам келе жатыр? (3)
8. Әсет пен Азатқа 5 тәтті тоқаштан әперді. Әсет өзінің тоқаштарын 6 минутта жеп қойды да, әр тоқашын 4 минутта жеп жатқан Азатқа қарап қызғаныштан жындана жаздады. Әсет әлі неше минут қызғаныштан жынданатын болды? (14) - бөлім
«Адасқан әріптер»
Апрцетяи – трапеция
Еңшбре — шеңбер
Шұбршүы – үшбұрыш
Трұбышрет – төртбұрыш
Рвадкат – квадрат
. Поезд тұрақты жылдамдықпен бірқалыпты жүріп 2 сағатта 144км жол жүрді. 5 сағатта қанша
жол жүреді? (360км)
Түйеқұс таразыда бір аяғымен тұрғанда 12 кг тартады. Ал егер екі аяғымен тұрса қанша тартады?
Тіл өнер
1-жүргізуші: 1. Бір-бірімен жарысқан ,
Төрт аю, бір арыстан.
Екі қой мен бір түлкі,
Бәрі нешеу кім білді. (сегіз, восемь, eight)
2-жүргізуші: 2. 6²-6= (отыз, тридцать, thirty)
1-жүргізуші: 3. Бір үйде тұрады екен елу батыр,
Үй сыртына сүйкенсе өліп жатыр. (сіріңке, спички, match)
2-жүргізуші: 4. Елуді екіден бірге бөліп, алтыны қосқандағы нәтижесі қандай?
(жүз алты, сто шесть, one handred and six)
1-жүргізуші: 5. 7²= (қырық тоғыз, сорок девять, forty nine)
2-жүргізуші: 6. 121 қай санның квадраты? (он бір, одиннадцать, eleven)
1-жүргізуші: 7. Мың кісіге бір белбеу? (сыпырғыш, веник, broom)
2-жүргізуші: 8. Жұрттың бәрі соны сүйеді,
Бірақ қарағысы келмейді. (күн, солнце, sonne)
1-жүргізуші: 9. Жоқ өзінде бас та, қас та, мойында
Ұзындығы жазулы тұр бойында (сызғыш, линейка , ruler )
2-жүргізуші: 10. Отқа салсаң батпайды,
Отқа салсаң жанбайды. (мұз, лед, ice)
1-жүргізуші: 11. Өмірдің бұл шырағы
Әрі жүйрік көреген. (көз, глаза, eyes)
2-жүргізуші: 12. Қабат қабат қаттама,
Ақылың болса аттама. (кітап, книга , book)
1-жүргізуші: Енді тағы да «Тіл-өнер » кезеңінен сайыскерлеріміздің жинаған ұпайларын есептейік.
2-жүргізуші: Сайысымыздың шарты бойынша ұпайлары аз 2 оқушы ойыннан шығады. Сіздерге рахмет!
1-жүргізуші:
Ең қиыны жарыстың «Көкпар » келді
Мықтылары қалыпты жеңсін енді
Тез жауап бер ойланып тұрып қалмай
Осы ойыннан көреміз ерен ерді.
4. Көкпар
Тұлғалар 10 20 30 40 50 60
Қазақтың байырғы есептері 10 20 30 40 50 60
«Кенгуру» есептері 10 20 30 40 50 60
Логикалық сұрақтар 10 20 30 40 50 60
Тұлғалар
10. Ұлы Александр патшаның ұстазы болған Грециядан шыққан ұлы данышпан ғалым. (Аристотель)
20. «Ақыл-ойды тәртіпке келтіретін математика, сондықтан да оны оқу керек» дегенді кім айтқан? (Ломоносов)
30. Аристотель еңбегін зерттеген, «Шығыс Аристотельі немесе екінші ұстаз» атанған 870-950 ж. ж өмір сүрген ғалым. (Әль-Фараби)
40. «Математика ғылымдардың патшасы, ал арифметика математика патшасы» сөзінің авторы кім?(Гаусс)
50. «Геометрияға да поэзиядан кем түспейтін шабыт керек» дегенді айтқан кім? ( Әль-Фараби)
60. «Табиғатты өзіне қарататын шеберлік адаммен бірге тумайды, оқу, білім арқылы ғана шешуге болады» дегенді айтқан? (Лобачевский)
Қазақтың байырғы есептері
10. Түйеқұс екі аяғымен тұрғанда бір пұт тартса, бір аяғымен тұрғанда қанша тартады. (бір пұт)
20. Жолдас үш баланың жастарының қосындысы 29-ға тең. 5 жылдан кейін олардың жастары бірге алғанда қанша болады? (44)
30. Немересі атасынан: «Жасың нешеде?» деп сұрады. Атасы егер өзімнің қазіргі жасымның жартысындай уақыт және тағы бір жыл өмір сүрсем, онда маған 100 жас болар еді депті. Атасының жасы нешеде? (66-да)
40. Екі қыстақтың арасы 10 шақырым. Қырсық жолаушы күніне екі шақырым алға жүріп, кешке бір шақырым кейін қайтады. Қырсық жолаушы екінші қыстаққа неше күнде жетеді? (9 күнде)
50. Сиқырлаған арба үстінде келе жатқан екі жолаушының біреуі жолдың жартысын өткенде жолдың жартысы қалғанша ұйықтады. Жолаушы жолдың қанша бөлігін ұйықтады.
60. Он-оннан асығы бар үш бала өзара асық ойнады. Ойыннан соң біріншісі екіншісіне қарап: қанша асық ұттың – деді ол. Онша көп ұтқыза қоймаппын, сегіз асығым қалыпты, — деді.
— Онда сендегі барлық асық менің ұтып алған асығыма тең екен, — дейді үшінші бала асықтарын түгендеп тұрып.
— Ең көп асықтан мен болдым, — дейді мұңайып бірінші бала. Ойыннан кейін кімде, неше асық қалды? (4, 8, 18)
«Кенгуру» есептері
10. «Кенгуру» байқауы 1991 жылдан бастап Европада жыл сайын өткізіліп тұрады. Байқау 2009 жылы нешінші рет өтті? (19 рет)
20. Қорада тауықтар және қояндар бар. Оларда барлығы 15 бас, 50 аяқ болса, қорада неше тауық, неше қоян бар? (5 тауық, 10 қоян)
30. 4 қасқыр 4 қойды 4 сағатта жейді. Ал 10 қасқыр , 10 қойды неше сағатта жейді? (4сағ)
40. Айдар қағаз парағын 5 рет бүктеді, сосын ол бүктеген қағазды тескен. Қағаз парақты қайта жазғанда неше тесік шығады? (2*2*2*2*2=32)
50. Қояндар жанұясының үш мүшесі барлығы 73 сәбіз жеп қойған. Әкесі шешесіне қарағанда 5 сәбіз артық жеген. Ал баласы 12 сәбіз жеген, шешесі неше сәбіз жеген? (28)
60. Сарайда қаздар, қозылар және шыбындар бар. Барлығы 10 бас және 46 аяқ бар. Сарайда барлығы неше қаз, қозы және шыбын бар? (қазда 2, 5 шыбын, 4 қаз, 1 қозы)
Логикалық сұрақтар
10. Қосарланып жегілген ат-арбамен Самат шақырым жол жүрді. Оның әр аты неше шақырым жүрді? (8)
20. Бөлмеде 4 бұрыш. Әрбір бұрышта мысықтар отыр, әрбір мысық алдында 3 мысық. Бөлмеде қанша мысық бар? (4 мысық)
30. Қараңғы бөлмеде керосин шамы және шырақ қатар тұрса, бірінші нені тұтатар едіңіз? (сіріңкені)
40. Жыл он екі ай ішінде 30 және 31 сандары ауысып отырады. Ал 28 саны қай айда кездеседі? (Барлық айда)
50. 5 алманы 5 кісіге тең бөліп беру керек және де себетте бір алма қалу керек. (4 алманың әр қайсысын 5-ке бөлу керек)
60. Ер баланың ағалары жоқ, ал оның қарындасының сіңлісі қанша болса, сонша ағасы бар. Осы отбасында неше ер бала, неше қыз бала бар? (1 ұл, 2 қыз бала)
Көбейтумен бөлуді орында: 466 * 207 ÷ 699=
Мықты болсаң алдағыны басып оз,
Мықты болсаң арттағыны жеткізбе,
Мықты болсаң тайғанама көк мұзда,
Мықты болсаң бөгеттерді бұзып өт – деп сайысты жалғастырамыз.
Үлкен ағасында 2кәмпит,ал інісінде 12 кәмпит бар.Үлкен ағасы інісінен неше кәмпитті тартып алғанда, әділеттілік орнап,олардың кәмпиттерінің саны теңеледі?(5)
Үстелдің бір бұрышы кесіп алынды. Үстелде енді неше бұрыш қалды? (5)
, 7, 10, 8, 11, 9, 12,…? 10
20, 21, 23, 24, 26, 27, …