Шешендік сөздер. Сырым мен Малайсары.
Сабақтың тақырыбы: Шешендік сөздер. Сырым мен Малайсары.
Пәні: Қазақ әдебитеі.
Сынып: 5 «Б»
Мақсаты:1) Білімділік: Шешендік сөздер. Сырым мен Малайсарының шешендіктерін, тапқырлықтары жөнін – білім мен білік дағдысын беру.
2) Дамытушылық: көркем әдеби тілде мазмұндай айта білуге, ойлауға, ойды тұжырымдауға, талдауға, саралауға дағдыландыру.
3) Тәрбиелік: әдебиетті сүюге, адамгершілікке, Отансүйгіштікке тәрбиелеу.
Пән аралық байланыс: тарих.
Сабақтың түрі: аралас.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, суреттер, нақыл сөздер, оқушының шығармашылығы.
Технология: ақпараттық
Сабақтың барысы.
- I. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
а) «Аңыз әңгімелер, Асан қайғы, Жиренше».
ІІІ. Жаңа сабақ.
- Сабақтың мақсаты, міндеттерімен таныстыру.
Эпиграф: «Шешен сөз бастайды, көсем ел бастайды»
1) Шешендік сөздер туралы түсінік.
| Шешендік сөздерсөздер |
| бірлікке татулыққа та тау |
| әдебиетінің бір саласы та тау |
| адамдарды жақсы мінездерге баулиды та тау |
| Тапқыр сөдер та тау |
| Тілі бай та тау |
| көркем кестелі та тау |
| билер, шешендер та тау |
| Тілі бай та тау |
| нақыл та тау |
| насихат та тау |
| бата тілек та тау |
| ауызекі түрде та тау |
| үлкен кішіні сыйлауға шақырады |
Қазақтың шешендерінің сөздерінен.
Төле би
Атадан ұл туса игі еді,
Ата жолын қуса игі еді?
Өзіне келер ұятын
Өзі біліп тұрса игі.
Жаудан бұққан немені,
Ортасынан қуса игі…
Қазыбек би
Өркенім өссін десең,
Кекшіл болма –
Кесапаты тиер еліңе.
Елім өссін десең,
Әйтеке би
Бай болсаң,
Халыққа пайдаң тисін.
Батыр болсаң,
Жауға найзаң тимесе,
Елден бөтен үйің күйсін…
Жоғарыда келтіріліп кеткен билеріміздің сөзінен кейін жалпы шешендік деген қасиет екендігін, оның өзі қазақ үшін жеке дара, екенің біріне қана бермейтін құдірет.
| Тілге шешен |
| ойы кемел |
| ақылы мол |
| әділ |
| Шешендік қасиет |
| ел дәстүрін жұрт әдетіне құрметтейтін |
| Өнегелі парасатты |
| адал |
| дана адамдар |
| сөзге ұста |
Ендеше шешендік – бұл қасиет болса елдің намысын, бірлігін қорғайтын сондай даулардың бірін қалмақ ханы Қонтажыны Қазыбек би жас бала күнінде шешендік өнермен, шешендік сөзімен келсімге келтірген сөз бар. Жаңа үйреткен жас тұлпар
Жарысқалы келгенмін,
Танымайтын жат елге
Танысқалы келгенмін.
Сөйтіп он үш жасар Қазыбек қазақ пен қалмақ елінің табысуын тілейтіндігін білдірген екен.
Ендеше осындай шешен, ақылды, зерек жас кезінде атақты Малайсары биден бата алған орыс отаршылырына қарсы күреске бастаған атақты батыр Сырым Датұлының да шешендігі туралы Малайсары мен Сырымның арасындағы әңгімеден байқауға болады.
Сырымның суреті.
Сырым Датұлы. Патша өкіметінің отаршылдық тепкісін алғаш көрген Кіші жүз қазақтары болады. Отаршылдық саясатына қарсы ірі көтерілістің басшысы байбақты руының батыры Сырым Датұлы болды.Бұл туралы алдын-ала берілген тапсырма бойынша оқушыға сөз беріледі.
1783-1797 ж.ж. аралығында болған көтеріліс.
Бала Сырымның суреті.
- Сырым мен Малайсары.
- Әңгіме Бөлікке бөлініп оқушылардың мазмұндауында болады.
- Сырымға мінездеме беру.
- Мәтіндегі бұрын кездеспеген қиын сөздердің мағынасын жазу.-
- Сырым туралы оқушылардың өз бетімен іздеген тапсырмалары.
Кеудең толы жауыр болсын,
Арқаң қара нардай жауыр болсын.
Дегенді өзіміз қалай түсінеміз. Бұған қандай ой айтар едіңдер?
Бекіту: Сұрақ- жауап әдісі.
1)Шешендік қасиет дегенді қалай түсінеміз?
2) Шешендік сөздер деген не?
3)Сырым кім?
Бағалау:
Үйге тапсырма: Сырым туралы реферат дайындау.
Қорытындылай келе біз осындай ақыл-нақыл тәрбиелік мәні бар сөздерді қалдырып кеткендері үшін алғыс айта отырып сабағымыздың соңын Мұхамедқали Элвираның <<Бабаларға рахмет!>> деген өлең шумақтармен аяқтаймыз.