Алгоритмдік тіл, жалпы ережелері. Алогритм командалары, құрылымы

2. Алгоритмнің жалпы түрін білу және есептің шарты бойынша алгоритмнің блок-схемасын құра білу, алг командалары мен түрлері туралы біліу, меншіктеу командасы ұғымын қалыптастыру;

(3 мин)

1. Оқушыларды түгелдеу, журнал толтыру, оқушылардың дәптерлерін, оқулықтарын қарап шығу.
2. Сынып, тақта, парта  тазалығын қарап шығу, қажет болса ескертулер жасау.
3. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

(20 мин)

1. Алгоритмдік тіл.

—       деп алгоритмді бірыңғай белгілермен ережелерді сақтай отырып жазу жүйесін айтады. Алгоритмді жазуда қолданылатын сөздер қызметші сөздер деп, ал математикалық таңбалар, цифрлар, әріптер жиыны алгоритм алфавиті деп аталады.

Алгоритмдегі идентификатор – айнымалының атауы. Иднтификатор лат. әріптерімен, сандармен белгіленеді.

Программалық тіл – алгоритмді компьютерге түсінікті мәтін түрінде жазуға араналған жасанды тіл.

Мыс: Паскаль, Бейсик, СИ, Дельфи, Пролог…

Кодтар тілі – компьютердің машиналық тілі /мыс: 1000100010010 1011111100001 111100111/

Транслятор – программаны /алгоримтді/  машина тіліне түрлендіретін программа.

Мыс: программада —   end

Транслятордан соң –  11100010 10001110 11000010

Транслятордың 3 түрі бар.

1.  Интерпретатор  —  проргамманың әр жолын жеке аударып орындайды.

2.  Компилятор – барлық проргамманы бірден аударып компьютер зердесіне модуль түрінде сақтайды. Ол модуль біздің қалауымыз бойынша (Ғ5 клавиші) орындалады.

3. Ассемблер – тек код түрінде яғни, ассемблер түрінде жазылған прог. ғана машина тіліне аударады.

2. Алгоритмдік тілдің жалпы ережелері.

Алгоритмдік тілдің жалпы ережелері.

3. Меншіктеу командасы.

Жазылу түрі:   айнымалы := өрнек

Мысалы:  y:=5      « у  айнымалысына 5 мәні меншіктелсін» деп оқылады.

Бастапқы мәндері  X:=7;   Y:=0   болсын. Мына командалар сериясының нәтижесінде қандай әрекет іске асады?

R:=X;    X:=Y;    Y:=R;

ЖАУАП:  X=0 және Y=7 болады. Яғни, х пен у айнмалылары мәндерін алмастырды.

(5 мин)

(15 мин)

15-ши ойынының жеңу стратегиясын табу және оны алгоритмдік тілде жазу.

5 мин.

5 мин.

Үй жұмысы орындалған, бірақ дұрыс емес — 1 ұпай,

                                                жартылай дұрыс — 2

                                                толық дұрыс       —  3

                                                 жоқ                     —  0

2. Қысқаша сұрақ-жауап. (1-2 ұп)

·         Алгоритмдік тіл дегеніміз не?

·         Программалық тіл, интерпретатор дегендер нені білдіреді?.

·         Транслятор, интерпретатор, ассемблер деген терминдерді қалай түсінесің?

·         Кез-келген алгоритмнің жалпы түрі қандай?

·         Меншіктеу командасына мысалдар келтір.

·         Алгоритм жазудың қандай жолдары бар?

Журналдағы тізім бойынша әр оқушы бір сұраққа жауап береді. Сұрақтар бітіп қалғанда басынан бастап қайтадан қойыла береді. Әр қайталанған сайын сұрақтар күрделене береді. Бір дұрыс жауапқа бір ұпай.

Алгоритмдер екі түрлі болады: жәй алгоритмдер және құрама алгоритмдер. Құрама алгоритмдерде шарт тексеру әдісі қолданылады. Шарт дегеніміз жауабы «иә» немесе «жоқ» болатын ұйғарым.

1. Сызықтық алгоритмдер – әрекеттері алгоритмде қалай жазылса сол ретпен орындалатын командалар тізбегінен тұрады. Шарт болмайды. Блок-схемасы да бір түзудің бойына орналасады.

Мысалда y=ax²+b+cos(ax²+b)- tg(ax²+b) функциясының мәінін есептеу алгоритмінің блок-схемасы көрсетілген.

2. Тармақтаушы алгоритм – деп белгілі бір шартқа байланысты бірнеше жолдарға бөлініп кететін алгоритмдерді айтады.

Мынандай жағдайды қарастырайық: 5 оң санба, теріс санба? (теріс). -7 ше? (оң сан). Ал, енді х қандай сан? (?!)… Осы жерде х-ті нөлмен салыстыру қажеттілігі туындайды. Жауабымыз екі жағдайдың (x<0, x>0) бірін таңдауымызға тәуелді. Алогримтдік тілде жазылуы:

егер шарт

онда      1-серия

әйтпесе 2-серия

бітті

Қысқаша (толымсыз) тармақтаушы алгоритм блок-схемасы.

егер шарт

онда   серия

бітті

3. Циклдік (қайталаушы) алгоритмдер – деп белгілі бір шарт сақталғанша немесе сақталмай қалғанша қайталанып атқарыла беретін алгоритмдерді айтады.

Мысалы: 3-ке дейінгі сандардың квадраттарын шығарыңыз. Квадраттау амалы 3 рет қайталанады.

Жазылу түрі:

әзір шарт

цб

     серия

   цс

15 мин.

алг шеңбер мен нүкте;

арг бүт А, Х, У: бүт R: нақ S;

нәт  лит Z;

басы

;

eгер R<=S

oнда Z:= «нүкте шеңберге тиісті»

әйтпесе Z:= «нүкте шеңберге тиісті емес»

бітті;

соңы.

ЕСЕП: Барлық екі таңбалы сандардың қосындысын табатын алгоритм жазыңыз.

Алғашқы екі таңбалы сан 10 соңғысы 99.

алг екі таңбалы сан;

арг бүт max: бүт i:

нәт нақ S;

басы

i:=10; S:=0;

әзір i<=99

цб

     S;=S+i;

   цс;

соңы.

5 мин.

5 мин.

2.  2-3 сабақ бойынша компьютерлік немесе жазбаша тест тапсыру.

а) не белгілі?   — белгілі шамаларды әріптермен белгілеп типтерін анықтаймыз;

ә) не табу керек? – ақырғы нәтижені, оның типін анқтау;

с) Қалай есептейміз? – есептің шешіміне қажетті формулаларды анықтаймыз немесе құрастырамыз. Есепті шешудің идеясын (әдісін) анықтаймыз.

2. Есептің алгоритмін құрамыз.

3. Алгоритмді компьютерге түсінікті программалық тілде жазамыз.

4. Программаны компьютерде орындап қателерін түзетеміз.

5. Ақырғы нәтижені аламыз, талдаймыз (мысалы адамдар саны теріс сан болып шығуы мүмкін).

Бұл жерде ең маңыздысы 1 және 3 кезең.

20 мин